Biologiya fanidan mustaqil. Allamuratova M

8 

 

oldida  yuksak  mas’uliyatlar  borligi  bayon  etilgan.  Tafakkurning  oliy  darajasi  har 

doim o’z - o’zi bilan bahslasha olish ko’nikmasida ifodalanishi tushuntirilgan. Oliy 

darajada  fikrlaydigan  inson  har  doim  bahslashishga  tayyor  bo’ladi.  U  har  doim 

barcha  qarama-qarshiliklarni  yenga  oladi,  unga  javoban  qarshi  fikrlarni  tayyorlab 

qo’yadi.  Har  bir  umumiy  xaqiqatni  mustaqil  tekshirib  ko’rishga  o’rgating, 

o’quvchiga  umumiy  haqiqat  bilan  yagona  fakt  orasidagi  qarama-qarshilikni  hal 

qilishga  yordamlashish,  ana  shu  usul  bilan  o’quvchida  fikrlash  ko’nikmasini 

rivojlantirish  mumkinligi,  faqat  shu  yo’l  bilan  mustaqil  fikrlaydigan,  g’oyaviy 

chiniqqan,  keng  dunyoqarashli,  ehtiqodli komil  insonlarni  tarbiyalash  mumkinligi 

tahkidlangan [21].  

M.Zayniddinovning  “O’quvchilarning  mustaqil  fikrlash  faoliyatlarini 

rivojlantirish omillari” nomli maqolasida mustaqil ishni joriy etish haqida berilgan. 

Bilim-ko’nikma-malaka-umumlashgan  malaka  strukturasi  ko’rsatib  berilgan. 

Bilimlarni  o’zlashtirish  yo’llari  keltirilgan.  Ilmiy  manbalarda  ijodiy  tafakkur  deb 

shunday  fikrlash  jarayoniga  aytiladiki,  uning  natijasida  inson  yangi,  noma’lum 

nimanidir  topadi.  Muammoni  aniqlash  va  uning  ifodalanishi,  yahni  murakkablik 

darajasini  aniqlash  ijodiy  fikrlashning  birinchi  bosqichi  bo’lib  hisoblanadi  [18]. 

Boshqacha  aytganda  bu  bosqich  muammoning  qo’yilishi  bosqichi  deb  ataladi. 

N.Luzinning  fikricha  “Odatda  muammoning  qo’yilishi  o’zi  uning  yechimiga 

bo’lgan  yo’lni  darhol  aniqlab  berishi  mumkin,  lekin  agar  muammoning 

qo’yilishida bunday yo’lga oid ko’rsatmalar bo’lmasa, muammo ishonchsiz bo’lib 

ko’rinishi,  L.Landa  o’quvchilarni  aqliy  faoliyat  usullariga  va  algoritmlar  tuzishga 

o’rgatishning ikki usulini ko’rsatib o’tadi: 1) algoritmlarni tayyor holda berish; 2) 

o’quvchilarni  mustaqil  algoritm  tuzishga  o’rgatish  xaqida  aytganligi  keltirilgan. 

Menga bu  maqolada mustaqil  fikrlash  bajarayonini tashkil etishda  mustaqil  fikrni 

shakllantirish  bosqichlari  ochib  berilganligi  yoqdi.  Ya’ni  muammoning  qo’yilish 

bosqichi,  muammoni  algoritm  bo’yicha  hal  etish,  o’quvchilarni  o’zining  mustaqil 

algoritmlarini  tuzishga  o’rgatish,  muammoni  natijasini  o’quvchilarni  o’zi  tahlil 

qilishi xaqidagi tushunchalar berilgan [13]. 

---