Biologiya 5 new indd

Mingdevona 
o‘simligining yirik guli oqish sariq rangda, bargi 
oddiy, mevasi tikanli (53-rasm). O‘simlikning hamma qismlari za-
52-rasm. 
Bangidevonaning 
guli va ko‘sak mevasi.
51-rasm. 
Kanakunjut.
53-rasm. 
Mingdevona 
o‘simligi.
http://eduportal.uz

---

58
harli. Iste’mol qilgandan so‘ng 10–20 
daqiqa o‘tib, o‘simlikdan zaharlanish 
belgilari yuzaga chiqadi. Bunda og‘iz 
qurishi, ko‘z qorachig‘ining kengayi-
shi, ovoz bo‘g‘ilishi, yuzning qizarishi 
va yurak ishining susayishi kuzatiladi. 
Birozdan so‘ng harorat ko‘tariladi, tit-
roq, hushdan ketish holatlari vujudga 
keladi. Birinchi yordam berish uchun 
bemorga ko‘p suyuqlik ichirib, qusti-
rish kerak.
Zaharli ayiqtovon
uzunligi 10–45 sm keladigan o‘t o‘simlik 
(54-rasm). Gullari yumaloq sariq rangda, bargi zaharli. Agar ayiq-
tovon o‘simligining bargiga tegib ketsangiz, undan ajralgan suyuq-
lik ko‘zning yoshlanishiga, og‘iz va tomoqning qurishiga sabab chi 
bo‘ladi. Bargdan ajralgan suyuqlik ko‘zga tushsa, odamning vaq-
tinchalik ko‘rish qobiliyatining pasayishiga olib keladi. Agar o‘simlik 
iste’mol qilinsa, oshqozon-ichak tizimida og‘riq, ko‘ngil ayni shi, ich 
ketishi kuzatiladi, yurak ishi sekinlashadi. Bunday holatda darhol 
shifokorga murojaat qilish kerak. 
Aziz o‘quvchilar! 
Tabiat qo‘yniga sayohatga chiqqaningizda, har 
qanday o‘simlikni ushlab ko‘rish, tatib ko‘rish mumkin emasli-
gini yodingizda saqlang. Chunki ular orasida zaharli o‘simliklar 
ham bo‘lishi mumkin. Zaharli o‘simliklarni bilib, me’yorida ishlatil-
sa, ulardan dori sifatida foydalanish mumkin. Dorivor o‘simliklarni 
me’yoridan ortiq ishlatish natijasida esa zaharlanib qolish mumkin. 
Shuning uchun o‘simliklardan mutaxassis tavsiyasiga ko‘ra foyda-
lanish va me’yorga alohida ahamiyat berish zarur.
• dorivor o‘simliklar 
• zaharli o‘simliklar
• bangidevona 
• mingdevona
1. Tarkibida mentol uchraydigan qanday o‘simliklarni bilasiz?
2. Isiriqning odam salomatligi uchun qanday foydasi bor? Ku-
zatishlaringizni izohlab bering.
54-rasm. 
Zaharli 
ayiqtovon.
http://eduportal.uz

---

59
3. Aloedan nima maqsadda foydalaniladi?
4. Qaysi o‘simliklar zaharli hisoblanadi?
5. Qaysi o‘simlikdan soch o‘stirishda ishlatiladigan moy olinadi? 
Daftaringizga quyida berilgan jadvalni chizing va olgan bilimla-
ringiz asosida uni to‘ldiring.