Biologiya 17 14-04-2022. indd

С
6
Н
12
О
6
 + С
6
Н
12
О
6 
+ С
6
Н
12
О
6 
..... + С
6
Н
12
О
6
= (С
6
Н
11
О
5
)
n
 + (Н
2
О)
 n
Polisaxaridlarga kraxmal, kletchatka glikogen, sellyuloza, xitin va pektin kiradi. 
Kraxmal, kletchatka, sellyulozaning monomerlari glyukozadir.
Monomerlarning soni ortib borgan sari polisaxaridlarning suvda eruvchanligi va shi-
rin ta’mi kamayib boradi. Ba’zi uglevodlar oqsillar bilan glikoproteidlar, lipidlar bilan 
esa, glikolipidlarni hosil qiladilar.
Kraxmal o‘simliklar tanasida ko’p to‘planadigan muhim polisaxaridlardan hisobla-
nadi. U o‘simlik donida ayniqsa ko‘p bo‘ladi. Masalan, sholi va bug‘doy donida 
60 — 80% gacha, kartoshka tugunagida 20% gacha kraxmal bo‘ladi. Hayvon hujayralar-

---

18
Biologiya 10
ida kraxmal uchramaydi. Kraxmal nafas olish jarayoni uchun zarur glyukozaga osongina 
parchalanadi.
Glikogen, ya’ni hayvon kraxmali deb ataladigan polisaxarid odam va hayvon, 
zamburug` organizmida zahira oziq modda sifatida uchraydi. 
Sellyuloza o‘simliklar tarkibida ko‘p bo‘lib, ular hujayrasi devorining asosini tashkil 
qiladi. Undan gazlama, qog’oz va boshqalar tayyorlanadi.
Uglevodlarning funktsiyalari.
Tirik organizmlarda uglevodlar turli funktiyalarni 
bajaradi.
Energetik funksiya
. Fermentlar ta’sirida uglevodlar energiya ajralishi bilan oson 
parchalanadi va oksidlanadi. 1 g uglevodlarning to’liq oksidlanishidan 17,6 kJ energiya 
ajraladi. Uglevodlarning tirik organizmlarning energiya almashinuvidagi eng muhim roli 
ularning kislorod ishtirokida ham, kislorodsiz muhitda ham parchalanish xususiyatiga 
ega. Bu kislorod tanqis sharoitida yashovchi organizmlar uchun katta ahamiyatga ega.
Glitseraldegid energetik almashinuvning kislorodsiz bosqichi mahsuloti. Glyukoza, 
fruktoza hujayraning nafas olish jarayoni uchun energiya manbai.