Biologiya 17 14-04-2022. indd

Biologiya fani muammolari. 
Insoniyat oldida turgan muhim vazifalardan biri 
tabiatdagi biologik xilma-xillikni asrash, ekologik barqarorlikni ta’minlash, global 

---

6
Biologiya 10
iqlim o‘zgarishlarining salbiy ta’sirini 
kamaytirish hisoblanadi. Inson 
salomatligiga tahdid sola yotgan 
allergik, yuqumli va epidemiologik 
kasalliklarning oldini olish, qishloq 
xo‘jaligini modernizatsiya qilish va jadal 
rivojlantirish, ekologik toza mahsulotlar 
ishlab chiqarishni kengaytirish, 
sug‘oriladigan yerlarning meliorativ 
holatini yanada yaxshilash, suv va 
boshqa resurslarni tejaydigan zamonaviy agrotexnologiyalarni joriy etish zarur. Tabiatda 
turlar xilma-xilligi kamayishining oldini olish, hayvonlar, o‘sim liklar genofondini saqlash 
usullarini ishlab chiqish va amaliyot ga tatbiq etish, sanoat va qishloq xo‘jaligi, transport 
va maishiy chiqindilarni qayta ishlash, tabiat i�loslanishining oldini olish biologiyaning 
muhim vazifalari hisoblanadi.
Hayotning tuzilish darajalari
. Tirik tabiat tuzilishi jihatidan turli murakkablik 
darajasiga ega biosistemalarni o‘zida mujassamlashtiradi. Biologik sistema (biosistema) 
– o‘zaro aloqador va bir-biriga ta’sir ko‘rsatadigan, muayyan funksiyani bajaradigan,
rivojlanish, o‘z-o‘zini barpo etish va atrof-muhitga moslanish qobiliyatiga ega biologik 
obyektlar yig‘indisi
Masalan, gulli o‘simliklar vegetativ va generativ organlardan tashkil topgan 
biologik sistema. O‘simlik – yaxlit organizm, uning barcha organlari o‘zaro aloqada 
bo‘lib, o‘simlikning ko‘payishi va tashqi muhitga moslanishini ta’minlaydi. Bu organizm 
darajasidagi biologik sistema sanaladi.
Tirik sistemalarning turli xil bir-biriga 
bog‘liq, o‘zaro aloqada bo‘lgan darajalari iyerarxik 
tuzilishdan iborat (6-rasm). 
Iyerarxik tuzilish - darajalarning biri 
ikkinchisiga asos bo‘lib, keyingi darajani vujudga 
keltirishi. Yerdagi hayot molekula, hujayra, to‘qima, 
organ, organizm, populyasiya, ekosistema, biosfera 
kabi turli biologik sistemalar shaklida mavjud. 
Ular bir-biridan tarkibiy qismlari – komponentlari 
hamda ularda sodir bo`ladigan jarayonlari bilan 
farqlanadi.