Biologiya 17 14-04-2022. indd

Yangi bilimlarni qo‘llang.
Bilish va tushunish.
1.
Belgilarning jinsiy xpomasomaga birikib irsiylanishiga misollar keltiring.
2. 
Morgan tomonidan.olib borilgan tajribani mohiyatini ayting.
3.
Resseprok (taxliliy) chatishtirish nima?
4. Organizmlarda belgilarning jinsga bog’liq holda irsiylanishiga misol keltiring.
Qo‘llash. 
Tahlil. 
Agar tillarang tovuq gomozigotali kumush rang xo’roz bilan chatishtirilsa, 
jo’jalarning rangiga qarab jinsni aniqlash mumkinmi?
Sintez. 
Irsiy kaslliklarni oldini olish uchun samarali yechim taklif qiling.Tali�laringizni 
sinfdoshlaringizga sozlab bering.
Baholash. 
Yaqin qarindoshlaringizning ko’pchiligida uchraydigan kasalliklar haqida 
ota- onangiz bilan suhbatlashing. Xozirgi kunda tibbiyotda irsiy kasalliklarga qarshi 
olib borilayotgan ishlarnini samaradorligini qanday baholaysiz?
4.6 AMALIY MASHG‘ULOT. 
JINS GENETIKASIGA DOIR MASALALAR YECHISH
Maqsad:
Jins genetikasiga doir masalalar yechishni o’rganish.
Genetika fani tarixida dastlab genlarni har�lar bilan ifodalashni — belgilashni G.Men-
del joriy etgan. U genning dominant allelini bosh har�lar retsessiv allelini esa kichik harf 
bilan ifodalagan. Lekin keyinchalik turli organizmlarda juda ko‘p genlar o’rganilgach 
ularni bir xil har�lar bilan ifodalash chalkashliklarga olib kelishi ma’lum bo’ldi. Shunga 
ko‘ra hozirgi paytda genni belgining ingliz tilidagi so‘zining bosh har�i bilan ifodalash 
qabul qilingan.
Drozo�ila meva pashshasida ko ‘z rangining jinsga birikkan holda irsiylanishi. Mas-
alan 
drozo�ila meva pashshasida tananing qora rangi black — b, kulrang bo’lishi - b+, qa-
notning normal bo‘lishi vestigial – vg+, kalta bolishi — vg, makkajo‘xorida endospermn-
ing sharsimon bo’lishi— wx, kraxmalsimon endosperm wx+ bilan ifodalanadi. Ko‘rinib 
turibdiki genlar ingliz tilidagi so‘zlarning bosh har�i yoki har�lari bilan ifodalanganda 

---

115
Biologiya 10
dominant allellar hamma vaqt bosh har�lar bilan yozilmay, balki kichik har�lar orqasiga 
arifmetikadagi qo‘shish belgisi + (plyus) qo‘yiladi.