Biologiya 17 14-04-2022. indd

Yangi bilimlarni qo`llang.
 
Bilish va tushunish:
1. Sutemizuvchilarning gametalari qanday tuzilishga ega?
2. Erkak va urg’ochi gametalarning tuzilishi va xususiyatiga bog’liq holda, jinsiy 
hujayralar qo’shilishining qanday turlari bor?
3. Jinsiy hujayralarning rivojlanish qanday nomlanadi? U qayerda sodir bo’ladi?
4. Sporali o’simliklarning gametogenezi amalga oshadigan organ qanday nomlanadi?
Qo’llash. 
Gametogenezda sodir bo’ladigan mitoz va meyoz jarayonlari qanday ahamiyat-
ga ega?
Tahlil. 
Ovogenez va spermatogenez jarayonlarini o’xshash va farqli jihatlarini tahlil qil-
ing.

---

88
Biologiya 10
Sintez. 
Quyida gulli o’simliklarning gametogeneziga doir tushunchalar berilgan. Urg’ochi 
va erkak gametalarning hosil bo’lish jarayonini izohlovchi tushunchalarni jadvalga mos 
ravishda to’g’ri ketma-ketlikda joylashtiring.
erkak gametalar
urg‘ochi gametalar
Baholash. 
Tabiatda mayda hayvonlar juda ko’p miqdorda tuxum qo’yib, katta tezlik bi-
lan ko’payish xususiyatiga ega. Shunday bo’lsa ham aksariyat hollarda ularning turlar 
soni o’zgarmay o’rtacha miqdorda saqlanadi. Bu holatni qanday izohlaysiz?
3.3 ORGANIZMLARNING JINSIY KO‘PAYISHI
Tayanch bilimlarni sinang. 
Bizning ota-onamizga, aka- uka , opa-singillarimizga 
o’xshash va o’xshamaydigan belgilarimiz bor. Buning sababi nimada deb o’ylaysiz?
Jinsiy ko’payish ota va ona organizmlarning gametalari qo’shilib zigota hosil bo’lishi 
bilan amalga oshadi. Zigotadan ota -ona genotipidan farq qiladigan yangi avlod rivojla-
nadi. Yangi avlodlarda o’zgaruvchan muhit sharoitlariga moslashishni taminlaydigan 
genlarning yangi kombinatsiyasi vujudga keladi. Yani jinsiy ko’payish asosida kombina-
tiv o’zgaruvchanlik yotadi.
Bakteriyalar haqiqiy jinsiy ko’payish xususiyatiga ega emas, lekin hujayrasida irsiya-
tini o’zgarishiga olib keladigan quyidagi jarayonlar kuzatiladi: konyugatsiya , transfor-
matsiya va transduksiya