Biologiya 17 14-04-2022. indd

Tahlil. 
Rasmni tahlil qiling. Odam organizmi turli organlaridagi muhit haqida guruhda 
muhokama qiling. 
Sintez. 
Nima uchun olimlar hayot okeanda paydo bo’lgan deb hisoblaydilar?
Baholash. 
Suvning mavzu matnida keltirilgan xususiyatlarini Yerda hayotning mav-
judligini ta’minlashdagi o’rni jihatidan baholang. 
1.4 AMALIY MASHG‘ULOT. 
SUVNING TIRIK ORGANIZMLAR UCHUN AHAMIYATI.
Maqsad: 
Suvning tirik organizmlar uchun ahamiyatini o’rganish, suvning xususiyatlari va 
funksiyalari o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlash. 
 
Biologik sistemalarda suvning ahamiyati.
1. Suv gidratlar hosil qilish xususiyati tufayli, tirik sistemalarda universal erituvchi 
hisoblanadi.
2. Hujayralarda reaksiyalar suv muhitida sodir bo’ladi. Fermentlar va suv bilan o’zaro 
ta’sirlashuv natijasida gidroliz reaktsiyalari ro’y beradi. Bunda oqsillar aminokislotalarga, 
polisaxaridlar monosaxaridlarga, lipidlar yog’ kislota va glitseringa, nuklein kislotalar 
nukleotidlarga parchalanadi.
3. Yuqori issiqlik sig’imi tufayli suv hujayradagi issiqlik muvozanatini mukammal darajada 
saqlaydi va atrof-muhit haroratining ortishi natijasida suv sekin qiziydi, lekin uzoq vaqt 

---

14
Biologiya 10
davomida issiqlikni saqlaydi. Suvning mazkur xususiyati tufayli organizmlar atrof-muhit 
haroratining keskin o’zgarishidan himoyalangan.
4. Suv organizmdagi moddalar tranportini ta’minlovchi asosiy vositadir. U limfa va qon 
oqimini, o’simliklardagi ksilema va �loema moddalar oqimini ta’minlaydi. Hujayralarda 
suvda erigan moddalar hujayra membranalari orqali tashiladi. Suvning transport 
funksiyalari uning yuqori darajada harakatchanligi bilan ta’minlanadi.
5. Suv 4 daraja haroratda maksimal zichlikka ega, 0 da esa nisbatan past zichlikka ega. 
Suv muzlaganda uning hajmi ortadi, zichligi esa kamayadi, shuning uchun muz holidagi 
suv suv havzalari yuzasiga qalqib chiqadi. Havo harorati 4 darajadan pastga tushganda, 
o’simlik hujayralarida muz kristallari hosil bo’ladi va ular nobud bo‘ladi. Shuning uchun 
qishki sovuqdan saqlanishga moslanish sifatida o’simlik to’qimalarida oqsil va shakar 
to’planadi,