Biologik tizimlar haqida tushuncha (metodlar; tiriklikning xususiyatlar)

Allelmas genlarning o‘zaro tasiri.
1. (2019) Degeterozigota ipak qurtining kapalaklari o'zaro cha­tishtirilganda 9:7 nisbatda sariq va oq pillali organizm hosil bo'ldi. Oq pillali qurtlarning genotipini toping. 1) AaBb; 2) Aabb; . 3) aaBB; 4) aabb; 5) AaBB 6) AABB; 7) aaBb; 8) AABb
A) 2,5,6,7 B) 1,5,6,8
C) 2,3,4,7 D) 3,4,6,8
2.(2019) Kumilyatev polimeriyada belgilarnng rivojlanish darajasidominant genlar soniga bog'liq. Agar A1a1A2a2 va alala2a2 genotipli bug'doylar chatishtirilsa, olingan avlod­da genotip bo'yicha qanday ajralish ro'y beradi?
A) 1:1 B) 1:2:1C) 1:4:6:4:1 D) 1:1:1:1
3.(2019) Belgiga bevosita ta’sir ko'rsatmay, balki belgiga ta’sir etuvchi gen faoliyatini kuchaytiradigan genlar qaysilar?
1) ingibitr gen2) modifikator gen
3) dominat gen 4) retsesssiv gen
A) 1,2 B) 3,4C) 2.3 D) 1,4
4.(2019) Quyidagi qaysi belgilar ikki juft noallel gen ta’sirida yuzaga chiqadi?
1) xushbo'y no'xatning gulining rangi
2) qulpunay mevasining rangi
3) xoldor to'tilar pati rangi
4) no'xat poyasining uzunligi
5) bug'doy donining rangi
6) nomozshom gulning rangi
A) 2,4,6 B) 1,3,5 C) 1,4,6 D) 2,3,6
5.(2019) Komplementar va polimer irsiylanishga xos bo'lgan umumiy belgilarni aniqlang.
1) makkajo'xori so'tasining uzunligini irsiylanishi
2) genotipik jihatdan Ota guruh hosil bo'ladi
3) no'xatsimon va gulsimon tojli tovuqlardan yong'oqsimon tojli tovuqlarni olinishi
4) bug'doy doning rangini irsiylanishi
5) uzunchoq qovoqlarni chatishtirib gardishsimon qovoqlarni olinishi
6) allel bo'lmagan genlarning o'zaro ta’siri
A) 1,4 B) 3,4 C) 2,6 D) 3,5
6.(2019) Quyidagi matn qaysi irsiylanishga xos? “Belgini rivojlanishiga ko'p tomonlama ta’sir ko'rsatadi, bazan uning hayotchanligini susaytiradi.”
A) pleyotropiya B) komplementar
C) epistaz D) polimeriya
7. (2019) Kokev zotli itning qora yungli ranggi A.В gen ta’sirida irsiylanadi. Dominat genlarning biri bo'lsa yungi jigarrang, umuman bo'lmasa oq rang yuzaga chiqadi. Yungi oq va qora zotli itlar chatishtirilganda F1 da qora zotli itlar olindi. F2 da olingan avlodning necha foizini fenotip ya genotip jihat­dan qora yungli it zotiga o'xshash bo'ladi.
A) 31,25 B) 25 C) 56,25 D) 75
8. (2019) Ikki va undan ortiq noallel genlarning bir belgining rivojlanishiga ta’sir ko'rsatishi irsiylanishning qaysi turida namoyon bo'ladi?
A) pleyotropiya B) chala dominantlik C) to'liq dominantlik D) polimeriya
9. (2019) Nuqtalar o'rniga mos javobni tanlang. Organizm genotipida belgiga bevosita ta’sir etuvchi genlar faoliya­tini kuchaytiruvchi yoki susaytiruvchi genlar ... deyiladi.
A) polimer genlar B) pleyotrop genlar
C) modifikator genlar D) komplementar genlar
10. (2019) Tovuqlarda toj shakli ikki juft noallel komplementar genlar ta’sirida irsiylanadi. Gomozigota gulsimon tojli (a) va gomozigota no'xatsimon tojli (b) tovuq va xo'rozlar o'za­ro chatishtirilsa, yong'oqsimon tojli tovuqlar hosil boladi.
Retsessiv genlar oddiy tojni yuzaga chiqaradi.
A В tipdagi gametalari hayotchan bolmagan digeterozigota tovuq va xo'rozlar o'zaro chatishtirilib, 180 ta jo'ja olindi. Yuqoridagi ma’lumotlardan foydalanib, quyidagilarni aniqlang. a) avlodda olingan jo'jalarning genotiplari; b) avlodda olingan gulsimon tojli jo'jalarning soni.
A) a-AaBb, AAbb, Aabb, aaBb, aabb, aaBB; b-60 ta
B) a-AABB, AABb, AaBb, aaBB, Aabb; b-60 ta
C) a-AABB, AaBB. AABb, AaBb, AAbb, Aabb, aaBb, aabb, b-40 ta
D) a-AABB, AaBB. AABb, AAbb, aaBb, aabb; b-80 ta
11. (2019) Tovuqlarda toj shakli ikki juft noallel komplemen­tar genlar ta’sirida irsiylanadi. Gomozigota gulsimon tojli (a) va gomozigota no'xatsimon tojli .(b) tovuq va xo'rozlar o'zaro chatishtirilsa, yong'oqsimon tojli tovuqlar hosil bola­di. Retsessiv genlar oddiy tojni yuzaga chiqaradi. AB tipdagi gametalari hayotchan bolmagan digeterozigota tovuq va xo'rozlar o'zaro chatishtirilib 180 ta jo'ja olindi. Yuqoridagi ma’lumotlardan foydalanib, quyidagilarni aniqlang.
a) avlodda olingan jo'jalarning genotiplari;
b) avlodda olingan oddiy tojli jo'jalarning soni.
A) a-AABB, AaBB, AABb, AaBb, AAbb, Aabb, aaBb, aabb, b-30 ta
B) a-AABB, AABb, aabb, AaBb, aaBB, Aabb; b-60 ta
C) a-AaBb, AAbb, aaBb, aabb, Aabb, aaBB; b-20 ta
D) a-AaBB, AABb, AAbb, aaBb, aabb, AaBb; b-40 ta
12. (2018) Ikki juft allel bo'lmagan genlarning o'zaro komple­mentar (a), epistaz (b) polimer (c) ta’sirlarida fenotip -I va genotip -II bo'yicha nisbatlar qanday bo'ladi?
1) 9:3:3:1; 2)3:1; 3) 1:2:2:4:1:2:1:2:1:
4) 12:3:1; 5) 15:1; 6) 9:7; 7) 1:4:6:4:1; 8) 13:3
A) I-a-1,6; b-4,8: c-5,7: II-a-3; b-3; c-3
B) I-a-1,4,6; b-8: c-7; II-a-3; b-4; c-3
C) I-a-1,5,6; b-4,5: c-7; II-a-3: h-3: c-3
D) I-a-1,5; n-1; c-7; II-a-3: b-2; c-3
13. (2018) Qaysi belgilarning irsiylanishi pleyotrop genlar faoliyatiga bog'liq?
1) xo'rozlarda yong'oqsimon tojning irsiylanishi;
2) sichqonlarda junning qora rangda bo'lishi; 31 bug'doyda donning qizil rangi;
4) tovuqlarda patning jingalak bo'lishi;
5) drozofila ko'zida pigmentning bo'lmasligi;
6) sichqonlarda junning sariq rangda bo'lishi.
A) 1,2 B) 1,5 C) 3,5 D) 4,6
14. (2018) Beda gulining yashil rangi dominant noallel A va В genlarga bog'liq. Faqat A genining dominant holatda bo'lishi gulning qizil, В genining dominarit holatda bo'li­shi gulning sariq. dominant genlarning uchramasligi gul­ning oq bg'lishini ta’minlasa, AaBb x Aabb genotipli o'sim­liklar o'zaro chatishtirilishidan olingan avlodning genotipik (a) va fenotipik (b) nisbatlarini aniqlang.
A) a-3:l:2:l:l: b-l:2:l:l B) a-l-2:2:2:l:l: b-3:2:2:l
C) a-l:l:2:2:l:l: b-3:3:l:l D) a-l:l:l:3:l:l: b-2:4:l:l
15. (2018) Pleyotropiyada...
1) genlarning ko'p tomonlama ta’siri kuzatiladi; 2) bir gen bir qancha belgining rivojlanishiga ta’sir qiladi;
3) ba’zida bunday genlar ta’sirida organizmda katta o'zga-rishlar ro'y berib gomozigota holatida organizm nobud bo'ladi;
4) allel bo'lmagan genlarning bir yo'nalishda ta’siri kuzatiladi;
5) belgining rivojlanishi dominant genlar soniga bog'liq bo'ladi
A) 3,5 B) 4,5 C) 2,3 D) 1,4
16. (2018) Ota onasi ranglarni normal ajratadigan oilada daltonik o'g'il tug'ildi. Ushbu oilaga mos keluvchi javoblarni aniqlang.
A) qizlarning hammasi fenotipik soglom tu‘giladi
B) og‘il kasallikni genini otasidan oladi
C) oilada og‘il farzandlarning 25% ushbu belgi bo'yicha soglom tug‘ildi
D) ushbu oilada farzandlarning 50% soglom tug'ildi
17. (2018) Modifikator (I) va letal (II) genga ega organizmlar­ni to'g'ri juftlangan javobni belgilang.
1) qoramollarda oq va qora yungning turlimiqdorda irsiy­lanishi;
2) gomozigota sariq sichqonlarning o'limi;
3) to'q qizil rangni ta’minlovchi pigmentga ega o'simliklarda poya va shoxlarning qizil bo'lishi A) 1-1; П-2 B) 1-2; II-l
C) 1-2; II-3 D) 1-3; 11-1
18. (2018) Genotipi alalA2A2 аЗаЗ bo'lgan bo'yi 160 sm li erkak va genotipi A1A1 A2a2A3A3 bo'lgan bo'yi 175 sm li ayol avlodining bo'y uzunligi qancha (sm) bo'ladi?
A) 170, 165 B) 175,160 C) 150, 160 D) 175,180
19. (2018) Genotipi A1A1A 2A2 A3A3 bo'lgan bo'yi 180 sm li erkak va genotipi alala2a2a3a3 bo'lgan bo‘yil50 sm li ayol avlodining bo'y uzunligi qancha (sm) bo'ladi?
A) 165 B) 175 C) 160 D) 170
20. (2018) Genotipi A1A1A2A2 A3A3 bo'lgan bo'yi 180 sm li erkak va genotipi A1a1A2a2A3a3 bo'lgan bo'yi 165 sm li ayol avlodidan tug'ilgan 165 sm va 160 sm li bolalar geno­tipini aniqlang?
A) А1А1а2а2аЗаЗ;А1А1А2а2аЗаЗ
B) А1А1А2А2АЗаЗ;A1A1A2a2A3a3
C) A1a1A2a2A3a3; a1a1A2a2A3A3
D) a1a1A2A2a3a3; A1A1a2a2A3A3
21. (2018) Pashshlarda qanotining qayrilgan holatda bo'lishi genlarning geterozigota holatda bo'lishiga bog'liq. Dominant gomozigota holatda bu gen embrional davrda o'limga olib keladi. Qayrilgan qanotli pashshlarda tuxumdan chiqqan avlodining fenotipi va genotipini aniqlang.
A) qanotlari qayrilgan va qanotlari qayrilmagan; Aa, aa
B) faqat qanotlari qayrilgan; Aa
C) faqat qanotlari qayrilmagan; aa
D) qanotlari qayrilgan va qanotlari qayrilmagan; AA, Aa, aa
22. (2018) Makkajo'xorining 2 ta past bo'yli navini o'zaro chatishtirish natijasida Fl da faqat bo'yi normal duragaylar olingan. F2 da esa o'simliklarning 450 tasi normal, 350 tasi past bo'yli bo'lgan. Ota-ona va Fl duragaylarining genotipini aniqlang.
A) AaBB x aabb; AaBB В ) Aabb x aabb; aabb
C) AABB x aabb; AaBb D) AAbb x a aB B; AaBb
23. (2017) Quyidagi matn qaysi irsiylanishga xos? “Belgini rivojlanishiga ko'p tomonlama ta’sir ko'rsatadi, bazan uning hayotchanligini susaytiradi.”
A) pleyotropiya B) komplementar
C) epistaz D) polimeriya
24. (2017) Xoldor to'tilarda pat ranngi irsiylanishi havorang yashil, sariq va oq ranglarda kechadi. Sariq va havorang patli to‘tilar avlodida yashil to‘tilar olindi. Qanday genotipli organizmlar o'zaro chatishtirilganda hosil bo'lgan avlod va sariq 75% rangda havorang va oq patli 25% ni tashkil etadi?
1) Aabb 2) AaBb 3) aaBb 4) aabb 5) aaBB
6) Aabb
A) 2,3 B) 2,4 C) 1,2 D) 1,3
25. (2017) A1A1A2a2-24sm va a1a1a2A2-16sm bo'lib digeterazigota qulog'ining uzunligi 20sm li quyon bilan 12 smli quyonlar chatishtirilsa qulog’i necha smli quyonlar hosil bo'ladi?
A) 20.16.12 B) 24,20,16
C) 28,20.16 D) 24.20,16,12
26. (2017) Xoldor to’tilarning sariq va havorangdagilari o'zaro chatishtirilganda F1 da digeterozigota yashil patli to'tilar olindi. F2 da olingan sariq patli to'tilarning necha foizi tah­liliy chatishtirish natijasida ajralish ro'y bermaydi?
A) 33,3 B) 25 C) 66,6 D) 6,25
27. (2017) Qizil va oq donli bug’doylar o'zaro chatishtirilganda Fl da pushti. F2 da esa qizil. och qizil, pushti, och pushti va oq donli bug’doylar olingan bo'lsa. F2 da olingan push­ti donli bug’doylarning necha foizi tahliliy chatishtirilgan­da ajralish ro’y beradi?
A) 66.6В33.3 C) 50 D) 37,5
28. (2017) Quyidagi belgilarning qaysilari pleyotropiya tipda tipda irsiylanmaydi?
1) tovuq patining jingalakligi
2 ) tovuqlaming tuxum qilishi
3) qoramol sutining miqdori
4 drozofila ko’zida pigment bo'lmasligi
5) bug’dot doning ranggi 61 no’xat donining ranggi
A)2.3 B, 1.6 C) 3,4 D) 1,4
29. (20171 Quyidagilarning belgilarni qaysilari komplementar tipda irsiylanmaydi?
1) no'xat poyasining uzunligi
2) tovuqiarning tojining shakli
3) xushbo y no’xat gulining rangi
4) qushlar patining tuzilishi
5)to’tilarning patining rangi
6) xorozi tovuqlarda patining ranggi
A 2.5 B) 1.3 C) 1,4 D) 2,6
30. (2017) Qora va oq donli suli navlari o'zaro chatishtirilgan­da F1 da olingan hosilning barchasi kulrang donli bo'ldi.
F2 da 10 ta oq 39 ta och kulrang, 40 ta to'q kulrang, 62 ta kulrang 9 ta qora donli suli olindi. Kulrang donli nav­lari hosilning necha foizini tashkil etadi?
A 38.75 В) 6.25 C) 62 D) 56,25
31.(2017 Modifikator (I) va letal (II) genga ega organizmlar­ni to’g’ri juftlangan javobni belgilarig. 1 qoramollarda oq va qora yungning turli miqdorda irsiyla­nishi: 2) jingalak patli tovuqiarning o'limi: 3) quyosh nuri ta’sirida pigment hosil bo’lishi
A) 1-3: U-l B) 1-2; II-3 C) 1-2: II I D) 1-1; II-2
32(2016) Digeterozigota ipak qurtining kapalaklari o’zaro chatishtirilganda 9:7 nisbatda sariq va oq pillali organizm hosil bo’ldi. Sariq pillali qurtlarning genotipini toping
1) AaBb; 2) Aabb; 3) aaBB; 4) aabb: 5) AaBB: 6) AABB; 7) aaBb: 8) AABb A) 1,5,6,8 B) 2,3,4,7
C) 3,4,6,8 D) 2,5,6,7
33.(2016) Digeterozigota qovoq o'simligi o'zaro chatishtirilgan­da 12:3:1 nisbatda oq, sariq va yashil qovoqlar hosil bo'ldi.
Oq rangli qovoq genotipini toping.
1) AaBb; 2) Aabb; 3) aaBB: 4) aabb; 5) AaBB; 6) AABB: 7) aaBb; 8) AABb
A) 1,5,6,8 B) 2,3,4.7
C) 3,4,6,8 D) 2,5,6,7
34. (2016) Digeterozigota qovoq o'simligi o'zaro chatishtirilgan­da 12:3:1 nisbatda oq, sariq va yashil qovoqlar olindi. Sa­riq rangli qovoq genotipini toping
1) AaBb; 2) Aabb; 3) aaBB: 4) aabb; 5) AaBB;
6) AABB: 7) aaBb; 8) AABb
A) 5,6 B) 3,7C) 4,8 D) 1,2
35. Digeterozigota qovoq o'simligi o'zaro chatishtirilganda 9:6:1 nisbatda yassi, yumshoq va uzunchoq qovoqlar hosil bo’ldi.
Yumaloq qovoq genotipini toping
1) AaBb; 2) Aabb; 3) aaBB: 4) AAbb; 5) AaBB; 6) AABB: 7) aaBb; 8) AABb
A) 1,5,6,8 B) 2,3,4,7
C) 3,4,6,8 D) 2,5,6,7
36. (2016) Modifikatsion o'zgaruvchanlik uchun xarakterli jihatlarni aniqlang.
1) guruhli xarakterga ega
2) individual xarakterga ega
3) o'zgaruvchanlik chegarasi genotip bilan aniqlanadi
4) reaksiya normasi bilan chegaralangan
5) faqat fenotipning o'zgarishiga olib keladi
6) fenotip va genotipning o'zgarishiga olib keladi
7) asta-sekin paydo bo'ladi
8) to'satdan paydo bo'ladi
A) 3,4,5,7 B) 1,4,6,8
C) 2,3,6,8 D) 1,3,4,6
37. (2015) Tovuqiarning kalta oyoqli zoti polizlarni titkilab tashlamaydi, lekin bu belgi tovuq tumshug'ining qisqarishiga ham sababchi bo'ladi. Natijada dominant gomozigotali jo'jalar tuxumni yorib chiqolmay halok bo’ladi. Bu holat qanday nomlanadi?
A) poliploidiya B) polimeriya
C) pleyotropiya D) komplementariya
38. (2015) Braxidaktiliya kasalligining barmoqlar karnroq qisqarishidan tortib ko’proq qisqarishigacha bo'lgan shakllari bor.
Barmoqlari qisqa odamlar geterozigota genotipga ega. Ushbu mutatsiyaga uchragan odamlar shajarasini o'rganish tufay­li bu belgi fenotipda asosiy va modifikator genlar ishtiroki­da namoyon bo'lishi aniqlandi. Modifikator retsessiv genlar (n) gomozigota holatda bo'lsa, barmoqlarning keskin qisqa-rishiga olib keladi. Modifikator genlarning dominant alleli (N) gomozigota holatda barmoqlarning karnroq qisqarishiga olib keladi, geterozigota holatda esa o'rtacha qisqarishi-ga sababchi bo'ladi. Shunga ko'ra barmoqlari karnroq qisqargan ayol va barmoqlari qisqarmagan modifikator genlari geterozigotali erkak nikohidan kasal farzandlarning tug’ilish ehtimoli (%) qanday?
A) 25 B) 50 C) 12,5 D) 100
39(2015) Letal genga ega bo’lmagan organizmlarni aniqlang. 1) jingalak patli t.ovuq; 2) qora rangli sichqon; 3) to'q qizil gulli o'simlik; 4) sariq sichqon; 5) ko'zi pigmentsiz bo'lgan drozofila A) 3,5 B) 2,4
C) 1.4 D) 2,3
40. (2015) Modifikatsion o‘zgaruvchanlikka xos bo'lmagan xu­susiyatlarni aniqlang.
1) oraliq formalarsiz paydo bo'ladi;
2) sifat jihatidan farq qiladigan o'zgaruvchanlik;
3) irsiylanish xususiyatiga ega emas;
4) o'zgarishlar guruhli xarakterga ega;
5) irsiylanadigan o'zgaruvchanlik;
6) har xil yo'nalishli bo'ladi;
7) namoyon bo'lish xarakteriga ko'ra dominant va retsessiv bo'ladi;
8) o'zgarishlar tashqi muhit ta’siriga bog'liq;
9) o'zgaruvchanlikning variatsion qatorlar qonuniyatiga bo'ysunadi;
10) bir turga mansub individlarning tashqi muhit ta’siriga javob reaksiya yo'nalishi bir xil A) 1,4,6,7,9 B) 2,3,5,10
C) 1,2,6,7 D). 3,5,7,8,.9
41. (2015) Tovuqlarda k geni X xromosoma bilan birikkan bo'lib, XkXk va Xky holatda letal xususiyatga ega, jo'jalar tuxumdalik davrida nobud bo'ladilar. Normal tovuq va xo'rozlar chatishtirilganda avlodning bir qismi tuxumdan ochib chiq-madi. Tuxumdan ochib chiqqan 120 ta jo'janing nechtasi urg'ochi, nechtasi erkak?
A) 80 ta urg'ochi, 40 ta erkak
B) 60 ta urg'ochi, 60 ta erkak
C) 120 ta erkak, urg'ochilar nobud bo'ladi
D) 80 ta erkak, 40 ta urg'ochi