Biologik kimyo

9.2. Mumlar


Mumlar yuqori molekulali yog` kislotalarining bir yoki ikki atomli yuqori molekulali spirtlardan tashkil topgan murakkab efirlardir. Teri, yung, patlar ustini qoplovchi yog` moddalari tarkibida mumlar bor. O`simliklar bargi, mevasini qoplovchi lipidlarning 80% i ni mumlar tashkil qiladi.
O O

║ ║

R–O–C–R^/ ; R–CH–O–C–R^/ ; R–CH–CH2–O–C–R^/ ;

║ ׀ ׀

O O –C–R^// O –C–R^//

║ ║

O O

314

Xolesterin efirlarining turli yog` kislotalari aralashmalaridan iborat bo`lgan lanolin mumlarga kiradi. Lanolin teri elastikligi, soch tolalari quvvatini oshiradi. Asalari mumi–spermatsetlar ushbu moddalar vakili hisoblanadi.
9.3. Sterinlar va steridlar
Sterinlar kimyoviy qurilishi bo`yicha tabiatda keng tarqalgan birikma siklopentanpergidro–fenantren halqasidan iborat bo`lib, yuqori

molekulali siklik spirtdir.

Ularning asosiy vakili –

xolesterinni (grekcha ―holle‖ -o`t) XVII asrda E.Konradi o`t toshlaridan ajratib olgan.

Odam organizmida xolesterindan muhim ahamiyatga ega bo`lgan – o`t kislotalari, kortikosteroidlar, jinsiy gormonlar, D vitaminining oldi moddasi sintezlanadi. Undan tashqari xolesterin hujayra membranalari mustahkamligini

oshirish bilan birga eritrositlarning gemolizga chidamliligini ta`minlaydi.

Xolesterin molekulasidagi gidroksil guruhi yog` kislotasi bilan birikib, xolesterin efiri - xolesteridni hosil qiladi. Xolesterin va uning uzun zanjirli yog` kislotalari

bilan hosil qilgan efirlari qon plazmasi lipoproteidlarining asosiy

komponentlaridir.

315

Sterinlarni– yog` kislotalari bilan hosil qilgan efirlar birikmasi–steridlar ko`rinishida uchrashi mumkin.