Biologik kimyo

1. Fizik- kimyoviy tasnifga ko`ra lipidlar 2 guruhga bo`linadi.

1-guruh. Neytral yoki qutbsiz lipidlar - bular zaryadga ega bo`lmagan lipidlar, Masalan: triglitseridlar.

2-guruh. Qutbli lipidlar– bular zaryadga ega. Masalan: fosfolipidlar, yog` kislotalari.

0. 
   Biologik va fiziologik tasnifga ko`ra lipidlar organizmdagi funktsiyasiga qarab ikki guruhga–zaxira (rеzеrv) va strukturali lipidlarga bo`linadi. Zaxira lipidlari - yog` to`qimasida to`planadi va zarur bo`lganda energiya manbai sifatida sarflanadi. Bularga triglitseridlar misol bo`ladi. Zaxira lipidlari tеri osti yog` qavati, charvi, buyrak, yurak, jigar atrofida to`planib, organizmda oziqa, ya`ni
   

enеrgiya manbai vazifasini bajaradi. Ular miqdori o`zgaruvchan– organizm tabiatiga, ovqatlanish darajasiga, muhitga va boshqa faktorlarga bog`liq. Qolgan lipidlarni struktura lipidlariga kiritsa bo`ladi. Strukturali lipidlar - hujayra protoplazmasi komplеkslari tarkibida oqsil va boshqa moddalar bilan murakkab

komplеkslar hosil qilib, muhim biologik funktsiyalarni bajaradi. Ularning umumiy miqdori ovqatlanish darajasiga bog`liq emas. Hatto organizm uzoq vaqt och qolganda ham miqdori sеzilarli o`zgarmaydi. Lipidlar katta yoshdagi odamlar tana og`irligining 10-20 % ini tashkil etib, o`rta yoshdagilarda 10-12 kg ga to`g`ri keladi. Shundan 2-3 kg strukturali lipidlardir. Zaxira lipidlarni 98 %i yog`

to`qimasida to`planadi. Strukturali lipidlar turli to`qimalarda turlicha

taqsimlanadi. Nerv to`qimasida ular miqdori 10-20 % ni tashkil qilsa, hujayra biologik mеmbranalarida quruq massasining 40 % i lipidlardir.

0. 
   Strukturali tasnif lipidlarning kimyoviy qurilishiga asoslanib, 3 ta katta guruhga: oddiy lipidlar, murakkab lipidlar va lipid unumlariga bo`linadilar.
   

311

LIPIDLAR → Bir komponentli lipidlar yoki lipid monomerlari. Ularga yuqori

uglevodorodlar, alifatik spirtlar, aldegidlar, ketonlar,

izoprenoidlar va ularning unumlari, yuqori aminospirtlar,

poliollar hamda yog` kislotalari kiradi.

Ko`p komponentli lipidlar. Ularga oddiy va murakkab lipidlar kiradi.