Biologik kimyo

Metgemoglobin – metgemoglobin oksigemoglobin yoki gemoglobinni oksidlanishi tufayli (masalan qizil qon tuzi – K3[Fe(CN)6], natriy nitrit, azot oksidlari, metilen ko`ki bilan) hosil bo`ladi:

HbO₂ + K₃[Fe(CN)₆] ------------HbOH + K₄[Fe(CN)₆] + O₂

Kompleksda temir uch valentli bo`lib, gemoglobin kislorod bilan birikish qobiliyatini yo`qotadi. Metgemoglobin qonda ba’zi oksidlovchi moddalar bo`lganda ma’lum miqdorda uchraydi. Metgemoglobin qonda ortiqcha bo`lganda Hb o`pkadan to`qimalarga kislorod tashish vazifasini bajara olmaydi, kislorod yetishmasligi tufayli o`lim yuz beradi. Lekin metgemoglobin foydali hususiyatlarga ham ega. U sianid bilan kuchsiz toksik xususiyatli sianmetgemoglobin hosil qiladi va shu yo`l bilan sianidlarni organizmni o`limga olib keluvchi xavfli ta’siridan qutqaradi. Shu sababli sianidlar bilan zaharlanganda davolash chorasi sifatida metgemoglobin hosil qiluvchi natriy nitritdan foydalaniladi. Sianid kislota oksigemoglobin yoki qaytarilgan gemoglobin bilan reaktsiyaga kirishmaganligi uchun u bilan zaharlanganda qonning kislorod tashish qobiliyatini yo`qolishi o`limga olib kelmaydi.


Karbgemoglobin. Gemoglobinning karbonat angidrid bilan bog`lanishidan boshqa bir unumi – karbgemoglobin hosil bo`ladi. Ammo bunda karbonat angidrid gem bilan emas, globinning amino guruhiga bog`lanadi. Dezoksigemoglobin oksigemoglobinga nisbatan ko`proq karbonat angidrid biriktiradi. Karbgemoglobin karbonat angidridining to`qimalardan o`pkaga chiqarishda uchun qo`llaniladi. Bu yo`l bilan 10-15% karbonat angidrid o`pkaga chiqariladi.

78

Mioglobin – uchlamchi strukturali, tarkibida 153 ta aminokislota qoldig`i va bir molekula gem saqlovchi polipeptid. Gemoglobinga qaraganda kislorodni 5 marta tezroq biriktira oladi. Uning kislorod bilan to`yinishi grafigi giperbola shaklida – biologik ahamiyati ham shunda. Mioglobin mushak to`qimasining ichki qismida, ya’ni kislorodning partsial bosimi past joyda joylashgan. Yuqori darajada kislorod biriktirishi tufayli kislorod zahirasini yaratadi va zaruratga qarab sarflanadi.