Biologik faol moddalar texnologiyasi

BIOOBEKTLARNI QO‗LLASH USULLARI
12
 
- yarim yoki so‗nggi mahsulot sifatida biomassani olish (normofloralar, kolibakterin, bifikol, ba‘zi 
vaksinalar, diagnostik bakteriofaglar)
- o‗stirish muhitida to‗plangan mikro dunyo bioob‘ektlarini hayot faoliyati maxsulotlarini qo‗llash 
(aminokislotalar, vitaminlarni, ferment, antibiotiklarni olish) 
Ushbu variantning bir turi sifatida biotransformatsiyani etish mumkin, bunda dori vositasini 
ishlab chiqarishning ma‘lum bir bosqichida bioob‘ekt konkret bir biokimyoviy reaksiya o‗tkazish 
uchun qo‗llaniladi (vitamin S ishlab chiqarish jarayonida sorbitni sorbozaga o‗tkazishda 
uksusli−nordon bakteriyalarni qo‗llash, hamda steroid gormonlarni ishlab chiqarishda sitosterinni 17–
ketoandrostanga biotransformatsiyalashda mikobakteriyalarni qo‗llashni misol qilsa bo‗ladi). 
ATROF-MUHITNI HIMOYALASHNI BIOTEXNOLOGIK USULLARI 
Bioob‘ektlarni qo‗llashni uchinchi varianti bu ─ immobillashdir, bu o‗z navbatida kuyidagi 
ustunliklarga egadir: 
1.
Mikroorganizmlarga nisbatan turg‗unlikni va chidamlilikni oshishi; 
2.
Jarayonni avtomatizatsiyalash;
3. Reaksiya natijasida olinadigan maxsulotlarni ajratish va tozalashga ketadigan sarf harajatni 
pasayishi. 
Immobilizatsiya uchun gellar, memranalar, tolalar, inert mikro zarrachalar qo‗llaniladi. 
Immobilizatsiya texnologiyasi mexanik, fizik yoki kimyoviy ishlovni o‗z ichiga oladi. 
Hayotchan va zararlangan bioob‘ektlarni ham immobillash mumkin. 
Fermentlarning unikal katalik hususiyati bilan immobillangan holda suvda erimaslik 
hususiyatining birgalikdagi uyg‗unligi yangi shakldagi dori vositalarini paydo bo‗lishiga olib keldi 
(immobillangan fermentlar terapiyasi, hamda yangi diagnostikumlarni paydo bo‗lishi). 
Immobillangan fermentlar terapiyasi o‗tkir yurak etishmovchiligi, tromb hosil bo‗lishda, 
biosuyuqliklarni taxlilida bioelektrodlar tarkibida biosensor sifatida qo‗llaniladi (qon, siydik va b.q. da 
etanol, penitsillin, glyukoz va boshqa biologik faol moddalarni aniqlashda) 
1. Zararsizliligi; 
2. Fag va viruslarga qarshi turg‗un bo‗lishi; 
3. Biosintez faolligi, o‗sish tezligi va biomassani to‗planishi; 
4. Ishlab chiqarish samaradoriligi turg‗unligi; 
5.Kultivatsiyalash sharoitlariga ta‘sirchanligi (aeratsiya, rn, xarorat); 
6. uglevod va azot manbaiga nisbatan talab; 
7. Arzon ozuqa muhitlarini qo‗llanishi; 
8. Sanoat ishlab chiqarish sharoitlariga muvofiq kelishi (yomon xidga ega bo‗lmasligi, muhitning 
qovushqoqoligi juda katta bo‗lmasligi kerak). 
Produtsent sifatida mikroorganizmni ishlab chiqarish samaradoriligini oshirish seleksiya 
va mutagenezga borib taqaladi. 
12
Давронов Қ., Хўжамшукуров Н. Умумий ва техник микробиология. Тошкент, ТошДАУ, 2004. 

---

46 
Mikroorganizmlarning seleksiyasi tabiiy shakllarini izlashdan iborat bo‗lib, ular o‗z 
navbatida inson uchun foydali bo‗lgan hususiyatlartni saqlaydi.