Biokimyo pmd

Bilvosita oksidlanishli dezaminirlanish. Aminokislotalar

dezaminlanishining asosiy yoli transdezaminlanish yoki bilvosita

dezaminlanishdir. Bu jarayon ham 2 bosqichdan iborat bo‘lib, I bosqichi

transaminlanish deyiladi va bu bosqichda glutamat hosil bo‘ladi (har

qanday aminokislota, masalan: a-ketoglutarat bilan reaksiyaga kirishsa),

II bosqichi esa aynan shu glutamatning bevosita oksidlanish yoli bilan

dezaminlanishidir.

Ushbu reaksiyani glutamatdegidrogenaza katalizlaydi.

Glutamatdegidrogenaza to‘qimalarida juda keng tarqalgan fermentdir.

Koferment sifatida NAD (yoki NADF) saqlaydi. Shuni takidlash

kerakki, glutamatning dezaminlanishi ham ikki bosqichda o‘tadi:

birinchi (anaerob) bosqichda glutamat degidrogenlanishi natijasida

oraliq mahsulot  iminoglutarat hosil bo‘ladi; ikkinchi bosqichda esa

iminoglutarat a-ketoglutarat va ammiakka parchalanadi (fermentsiz).

Reaksiya qaytardir; hosil bo‘lgan NH

3,

 NADF.H

2

 ishtirokida a-

ketoglutaratning qayta aminlanishida foydalanilishi mumkin, natijada

glutamat hosil bo‘ladi.

Aminokislotalarning transaminlanishining ahamiyati va ishtirok

etuvchi koferment

Yuqorida takidlaganimizdek, transaminlanish  bu transdezamin-

lanishning birinchi bosqichidir. Aminokislotalarning transaminlanishida

har qanday aminokislotadagi amin (-NH

2

) guruhi (ammiak hosil

bo‘lmasdan) a-ketokislotaga o‘tadi. Amin guruhining akseptori

ko‘pincha a-ketoglutarat, piruvat va oksaloatsetatdir. Transaminlanish

reaksiyalarini transaminazalar yoki (amino-transferazalar) katalizlaydi.

---

276

Misol tariqasida yuqorida keltirilgan alanin va asparaginat kislotaning

a-ketoglutarat bilan transaminlanish reaksiyasi.

Ahamiyati ikkala reaksiyada ham yangi kislotalar  piruvat va

oksaloatsetat va yangi aminokislota  glutamat hosil bo‘ladi. Glutamat

esa, yuqorida takidlaganimizdek, bevosita oksidlanish yoli bilan

dezaminlanishga uchraydi. Transaminaza fermentlari kofermenti bo‘lib,

vitamin B

6

 ning unumi  fosfopiridoksal yoki piridoksat hisoblanadi (FP,

yoki PF).