Biokimyo pmd

Yog‘lar hazm bo‘lishiga o‘t kislotalarning ta’siri

O‘t kislotalar xolan kislotasining hosilasidir. Xolan kislotadan

quyidagi o‘t kislotalar hosil bo‘ladi:

xolat (3,7,12 trioksixolan kislotasi);

dezoksixolat (3,12 dioksixolan kislotasi);

xenodezoksixolat (3,7 dioksixolan kislotasi).

 

---

240

O‘t tarkibida shu kislotalarning glitsin (NH

2

-CH

2

-COOH)  va

taurindan (NH

2

-CH

2

-CH

2

-SO

3

H) bilan birikishi natijasida juft ot

kislotalari: glikoxolat, glikodezoksixolat, glikoxenodezoksixolat;

tauroxolat, taurodezoksixolat, tauroxenodezoksixolatlar hosil bo‘ladi.

O‘t kislotalarining ta’siri:

yog‘ va suvning yuzasini (sirtini) tarang kuchini pasaytirib yog‘larni

emulsiya (mayda tomchi shakli)ga aylantiradi;

lipaza fermentini faollaydi;

o‘t kislota  yog‘ kislota va monoglitserid bilan mitsellalar kompleksi

hosil qilib ularning so‘rilishiga imkoniyat yaratadi.

Triglitseridlar  parchalanish reaksiyasining ketma-ketligi:

Bu reaksiya ketma-ketligida ta’sir etuvchi fermentlar har xil

joylashuvga ega. Triglitseridlipaza va diglitseridlipaza fermenti o‘n ikki

barmoqli ichakga me’da osti bezidan quyiladi. Monoglitseridlipaza esa

ichak shilliq qavatida hosil bo‘ladi.

Fosfolipidlar parchalanishi fosfolipazalar ta’sirida roy beradi.

Fosfolipid molekulasidagi glitserin qoldig‘ining birinchi uglerodiga

---

241

to‘yingan yog‘ kislota birikkan bo‘lsa, ikkinchi uglerodiga to‘yinmagan

yog‘ kislota birikkan. Glitserin molekulasining uchinchi uglerod atomiga

fosfat kislota qoldig‘i, so‘ngra azot asosli radikal birikadi.

Fosfolipaza A

1

  fosfoglitserid tarkibidagi glitserin birinchi uglerod

atomidagi yog‘ kislotaning efir bogini uzadi.

Fosfolipaza A

2

  fosfoglitserid molekulasining ikkinchi holatidagi

yog‘ kislotani uzib lizofosfatid hosil qiladi. Ko‘pincha bunday

fosfolipaza ilon zahri, qora-qurt zaharida bo‘lib, ularning ta’sirida hosil

bo‘lgan lizofosfatidilxolin  eritrotsitlarning gemoliziga olib keladi.

Fosfolipaza C  fosfoglitserid molekulasi tarkibidagi glitserin

qoldig‘idagi uchinchi uglerod atomi va fosfat kislota orasidagi bog‘ni

uzadi.

Fosfolipaza D  fosfoglitseridning fosfat kislota va azotli asosi

orasidagi bog‘ni uzadi: