Biokimyo pmd



Download 4,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet213/439
Sana01.01.2022
Hajmi4,12 Mb.
#303414
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   439
Bog'liq
Sobirova-R.A-biokimyo

serebrozidlar

deb atalgan.

II. Sulfolipidlar  bular serebrozidlarning sulfatli unumlari bo‘lib,

bunda sulfat galaktozaning 3 «C»ga biriktiradi. Sulfolipidlar nerv

to‘qima va hujayralarining membranalari orqali turli kationlarni

transport qilishda qatnashadilar.




231

III. Gangliozidlar  uglevod qismida (boshqa glikolipidlardan

farqi) turli monosaxaridlardan tashkil topgan oligosaxaridlarni tutadi

(masalan, glyukoza-galaktoza-N-atsetil-neyramin kislotasi).

Glikozidlarni molekulyar massasi va komponentlari turlichadir.

Proteinglikanlar (muko‘proteinlar) yuqori molekulali uglevod va

oqsillardan tashkil topgan birikma bo‘lib, ular tarkibida uglevod

mavjud bo‘lib, unumlarini miqdori hattoki 95% yetadi.

Proteinglikanlar biriktiruvchi to‘qimalarning hujayralararo

matriksining asosiy substansiyasini hosil qiladilar (biriktiruvchi

to‘qimalarning quruq og‘irligining taxminan 30%

proteinglikanlardir). Proteinglikanlarning uglevod (polisaxarid)

qismi glyuko-

zaminglikanlar (yoki kislota xossali muko‘polisaxaridlar) deb

nomlanadi. Tuzilishiga ko‘ra proteinglikanlar chotkaga (butilkani

tozalaydigan) oxshatish mumkin bo‘lib, ularga yopishgan mayda

tolachalar glyukozaminglikanlarga taqqoslanadi.

Proteinglikanlar sxematik ravishda quyidagicha korinishga ega:

Glikozaminglikanlar  shoxlanib ketmagan, bir necha marta ketma-

ket qaytalanuvchi disaxaridlardan tashkil topgan polimerlar bo‘lib,

ular doimo oqsil bilan birikkan holda bo‘ladilar: erkin holatda

uchramaydilar. Ular tarkibida glyukozamin (yoki galaktozamin) va

D-glyukuron (yoki iduron) kislotasilari qatnashadilar.

Glyukozaminglikanlar geteropolisaxaridlar hisoblananib, asosan

quyidagi gruppalarga bo‘linadilar:

1. Gialuron kislotasi.

2. Xondriotinsulfatlar.

3. Dermatansulfatlar.

4. Keratansulfatlar.

5. Geparin va geparin sulfatlar.

Gialuron kislotasi  hujayralararo asosiy modda bo‘lib, ko‘p marta

ketma-ket qaytariluvchi D-glyukuron kislota va N-atsetil-D-

glyukozamindan tuzilgan. Gialuron kislotasi quyidagi funksiyalarni

bajaradi:

1. Bir hujayralarni ozaro bog‘lanishlarini mustahkamlovchi

(sementlovchi) moddadir.

2. Boginlarni moylovchi amortizatorlardir.

3. Suv, mineral tuzlar almashinuvini regulyatsiyasida qatnashadi.

Biriktiruvchi to‘qimalarda suv bog‘lanishini ta’minlaydi.



232

4. Hujayra membranalari orqali turli mikroorganizmlarni otishini

oldini oluvchi «barer» hisoblanadi.

Ba’zi mikroblar (patogen) ishlab chiqaradigan ferment

gialuronidaza gialuron kislotasining glikozid bog‘larini gidroliz

qiladi va bakteriyalarni hujayralarga kirishi osonlashadi. Shunday

hodisa yana uruglanish vaqtida ham yuz beradi. Bunda glikoza-

minglikanlardan tashkil topgan tuxum hujayrasining tashqi pardasi

umurtqalilarning gialuronnidazasi ta’sirida gidrolizlanadi va

spermatozoidning otishini osonlashtiradi.

Xondriotinsulfatlar  glyukuron kislotasi, N-atsetilgalaktozamin

va sulfat kislotasidan tashkil topgan. Bulardan ikkitasi, yani

xondriosulfat A (xondriotin-6-sulfat) va xondriotinsulfat C

(xondriotin-6-sulfat) ko‘p tarqalgandir. Bular sulfat kislotasini N-

atsetilgalaktozamin bilan 4-yoki 6-karbon atomlari o‘rtasida sulfat

efiri bog‘larini hosil qilishi bilan farqlanadilar. Xondriotinsulfatlar

togay to‘qimasi, yurak klapanlari, chiganoq, biriktiruvchi to‘qima

tuzilishida asosiy moddalar hisoblanadi: yana suyaklarda kalsiyning

to‘planishiga yordam qiladilar.

Dermatansulfatlar  a-iduron kislotasi N-atsetil-D-galaktozamin

sulfatdan tuzilgan bo‘lib, xondriosulfatlardan tarkibida a-iduron

kislotasi tutishi bilan farq qiladi.

Keratansulfatlar - D-galaktozil-N-atsetil-D-glyukozamin-6-

sulfatlarni ketma-ket qaytarilishidan hosil bo‘ladi. Bular

polipeptidlar zanjiri bilan birikib, togay to‘qimasining asosiy

moddasini hosil bo‘lishida qatnashadilar.

Geparin-N-atsetilglyukozamin, glyukuron kislotasi va sulfat

kislotalarining ketma-ket takrorlanishidan hosil bo‘ladi.

Geparin tabiiy antikougulyantdir (qonni ivishini qaytaruvchi).

Geparin fibrinolizin bilan qonni ivishini oldini oluvchi sistema

tarkibiga kiradi. Geparin qon ivish faktoriga bevosita ta’sir

ko‘rsatadi. U gialuronidaza fermentining faolligini pasaytiradi.

Geparinni turli tromboembolik kasalliklarini oldini olish

(profilaktika), davolashda qollaniladi.Masalan, miya, ko‘z, yurak

qon-tomirlarining tromboz va emboliyalarida va boshqalarda.

Geparin yana ateroskleroz va yurak ishemik kasalliklarida

gipolipedemik modda sifatida ham ishlatiladi; u qonda xolesterin

va ZPLP (

β−

lipoproteid) miqdorini pasaytiradi. Chunki geparin



qondagi lipoproteinlipaza fermentining faolligini oshiradi, natijada

qonda xilomikronlarning miqdori kamayadi.




233

Proteoglikanlarni uglevod qismlarni (dermatansulfat, geparansulfat

va boshqalar) to‘qimalarda yigilib ketishi (parchalanmasligi) irsiy

kasallik hisoblanib, ularni muko‘polisaxaridozlar deb yuritiladi. Bu

kasalliklar ma’lum fermentlar faolligini aniqlash bilan diagnostika

qilinadi. Bunga sabab, proteinglikanlarni uglevod qismlarni

parchalovchi bir yoki bir nechta lizosomal fermentlarning sintezi

buzilishidir.




234

XI BOB



Download 4,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   209   210   211   212   213   214   215   216   ...   439




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish