«биоинформатикага муқаддима»

Зарур жиҳозлар: мультимедиа воситалари, компъютер, интерактив доска, мавзуга 
тегишли тақдимот, видеоматериаллар. 
Мавзу бўйича муаммолар:
1) Олимлар тобора мураккаб маълумотлар билан ишлаши ва барча маълумотларни ягона 
тизимга бирлаштириши талаб этилади. 
2) Генларнинг функциясини янада яхшироқ англаш учун турли хилдаги маълумотлар бир 
вақтда қайта ишланиши лозим. 
3) Маълумотларни аннотация қилиш, фильтрлаш ва тақдим этиш усулларини 
мукаммаллаштириб бориш лозим. 
 
Маъруза мавзусининг қисқача баѐни: 
Биоинформатика - биологик маълумотларни қайта ишлаш учун компьютер 
техникасидан фойдаланишдир. Биоинформатика асосан геномни тадқиқ этиш, оқсил 
структураси таҳлили ва тахмини, оқсилларнинг ўзоро ва бошқа молекулалар билан ўзоро 
таъсирини таҳлил этиш, эволюция жараѐнини моделлаштириш билан шуғулланади. 
Биоинформатика ва унинг усуллари биофизика ва биохимия ва экология каби бир қатор 
фанларда қўлланилади. 

---

Демак, биоинформатика биология ва информатика фанлари чегарасида жойлашган 
фан бўлиб, бунда биология дейилганда албатта унинг генетика ва молекуляр биология 
билан боғлиқ бўлган соҳалари тушунилади. 
1955 йилда Ф.Сенгер илк бор инсулин молекуласи аминокислоталар кетма – 
кетлигини аниқлагандан сўнг бу соҳада жуда катта ютуқларга эришилди ва кўпгина йирик 
лабораториялар бактерия, ачитқи, сичқон ва одам организми геномини тўлалигича 
аниқлаш устида изланишлар олиб бордилар. Тўпланган маълумотлар эса бутунжаҳон 
маълумотлар базаларида сақланиб келинмоқда. Тўпланган маълумотларни қайта 
текшириш, улар орасидан кейинги тадқиқотларда фойдаланиш мумкин бўлган 
фойдалиларини танлаб олиш биоинформатика олдида турган вазифалардан биридир. 
Биоинформатика изланувчиларни фақатгина ДНК ва оқсил тузилиши ҳақида назарий 
билим ва уларни тадқиқ қилиш учун керакли жиҳозлар билан таъминлаб қолмасдан, 
аниқланган кетма – кетликларни солиштириш, уларни функциясини аниқлаш ва дори 
препаратлари ишлаб чиқиш имконини беради.
Биоинформатика қуйидаги масалаларни ҳал этишда қўлланилади: 
1. Оқсил ва нуклеин кислоталарни бирламчидан то учламчи структураларигача бўлган 
маълумотларни сақлаш ва бошқариш; 
2. Праймерларни конструкцияларини яратиш; 
3. Маълум бир ген махсулотларининг вазифасини тахмин қилиш; 
4. Оқсилларнинг бирламчи структураси хақидаги маълумотлар асосида иккиламчи ва 
учламчи структурасини айтиб бериш ва моделлаштириш