Bioinformatika va biomexanika

1 – Laboratoriya mashg‘ulot 
Mavzu:
Biosignallarni qayd qiluvchi zamonaviy dasturiy- apparat vositalar 
Ishdan maqsad: 
mavjud xar xil turdagi biosignallarni qayta ishlashda Bitalino 
qurilmasidan foydalanish.
 
Biosignallarni 
tibbiyot 
sohasida 
keng 
foydalaniladigan 
turlariga 
elektrokardiografiya (ECG) va elektroensefalografiya (EEG) misol bo‘la oladi. 
So‘ngi bir necha o‘n yillar mobaynida muhandislik tamoyillari va asbob-
uskunalarini ushbu mavzuga tadbiq etish zamonaviy dunyoning zamonaviy texnika 
va ilmiy yutuqlariga olib boradigan muhim ahamiyatga ega yo‘l ekanligini isbotladi. 
Bugungi kunda ushbu mavzu global mavzuga aylanib bormoqda. Biosignallarni 
zamonaviy usullarni qo‘llagan xolda insonning ish faoliyatini monitoring qilish va 
xulosa qiluvchi mexanik muhandislik qurilmalarini tadqiq qilish orqali bu mavzuni 
rivojlantirishimiz mumkin bo‘ladi. Ammo shunga qaramay, biosignallarni qayta 
ishlash, eksperimental faoliyat o‘tkazish apparat va dasturiy muhit tomonidan bir 
qancha qiyinchiliklarga olib kelmoqda [1]. 
Shuning uchun xam bizga biosignallarni qayta ishlash va ularni xayotga tadbiq 
etadigan innovatsion dasturiy va apparat komplekslarni o‘rganish, shu bilan birga 
ular orqali ilmiy tadqiqotlar va ilmiy tajribalarni amalga oshirishga imkoniyat 
yaratib beradi. 
Ushbu maqolada biosignallar orqali laboratoriya sharoitida faoliyatni qo‘llab-
quvvatlaydigan va ularni tadbiq qilish, qayta ishlash uchun o‘z ichiga tezkor 
prototiplar orqali tadqiqotlar o‘tkazadigan innovatsion apparat va dasturiy platforma 
– BITalino (Biosignal Igniter Toolkit - BIT) qurilmasini tadqiq etamiz. Bizning 
maqsadimiz nafaqat ilmiy tadqiqotchilarni balki, barchani biosignallarni ishlatish 
bo‘yicha dastlabki qadamni beruvchi va shaxsiy foydalanish imkoniyatini 
yaratuvchi muhit imkoniyatlarini boyitishdan iboratdir. 
Umumiy tahlil; 
BITalino qurilmasi foydalanish uchun qulay va ihcham bo‘lib, uning yordamida 
biosignallarni o‘rganish orqali tibbiyotning nevrologiya, psixologiya, kardiologiya 
kabi soxalarda tashhis imkoniyatlarini oshirish va masofaviy (teletibbiyot) 
tibbiyotni rivojlantirish vazifalarini bajarishi 

---

mumkin bo‘ladi. Tadqiq etilayotgan qurilmani asosan quyidagi uchta rakursda 
ko‘rib chiqamiz: 
Asbob-uskunalar. Umuman olganda, ushbu qurilma biosignalni qayta ishlovchi 
xam nisbatan arzon va biosignal xususiyatlarining barchasini o‘lchash imkonini 
beruvchi kompakt to‘plamdan iborat. 
Qabul qilish. Aksariyat arzon vositalar faqatgina signalni yuqori darajada 
kirishini ta’minlash maqsadida ularning imkoniyatlarini sezilarli darajada cheklaydi 
(masalan yurak urish signallari – ECG faqat shu signalni qo‘llab-quvvatlaydi). 
Ushbu qurilmaga bir qancha turdagi kiruvchi va chiquvchi signal turlarini bir joyga 
(kompakt) jamlash va bir vaqtning o‘zida ishlov berish kabi xususiyatni amalga 
oshirish imkoniyati mavjud. Odatda eksperiment o‘tkazish qiziqarli bo‘lishi uchun 
bir qancha dasturiy va apparat bloklar yordamida tajribalar o‘tkaziladi. 
Qayta ishlash. Biosignallarning ma’lumotlarini tahlil qilish va o‘rganishda, 
odatda, filtratsiya, to‘lqin xarakteristikalarini aniqlash, xususiyatni ajratish kabi 
xodisalarni o‘z ichiga oladi. Asosiy qurilish bloklari Matlab va Labview kabi ilmiy 
hisob-kitob vositalari mavjud bo‘lsa-da, ammo algoritmlar va funksiyalarni 
biosignallarga bog‘lash bilan bartaraf etish uchun tuzilgan usullar to‘plamini 
tuzishda, xamda bu sohada ishlashni alohida (personal) ta’minlab berishga xizmat 
qiladi. 
BITalino yuqoridagi aytib o‘tilgan muommolarni bartaraf etish uchun 
mo‘ljallangan bo‘lib, biosignallarni aniqlovchi (BITalino), dasturiy ta’minot va 
amaliy dasturlar interfeysi (API), signallarni vizuallashtirish (OpenSignals) va 
multimodal biosintez ishlov berish (BioSPPy) kabi qismlardan iborat bo‘ladi.