Zbekiston milliy universiteti xorijiy filologiya fakulteti

O`ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI

XORIJIY FILOLOGIYA FAKULTETI

FILOLOGIYA VA TILLARNI O`QITISH

(INGLIZ TILI) YO`NALISHI

MUSTAQIL ISH

MAVZU: Malayziyada fuqarolik jamiyati

TAYYORLADI: Mirjalilova Saodat (307-guruh)

Toshkent – 2019

Malayziya — Osiyoning eng sirli va sehrli mamlakatlaridan biridir. Ammo shunga qaramay, sayyohlar Malayziyadan ko`ra, ko`proq Singapur, Tailand va Indoneziyaga borishni afzal ko`rishadi.

Malayziya — Osiyoning eng ko`p millatli mamlakati hisoblanadi.

Mamlakatning faqatgina 50 foizi tub aholi — malayziyaliklar hisoblanadi. Qolgan 50 foizining 23 foizini xitoyliklar, 7 foizini hindlar qolganini esa mayda millatlar tashkil etadi. Malayziya xalqi rasman islom diniga sig`inadi. Aholining 61 foizi musulmonlar bo`lib, qolganlari nasroniy, budda va induizm diniga mansubdir.

Malayziyada hech kim saylov qachon bo`lishini bilmaydi

Boshqa mamlakatlardan farqli ravishda Malayziyada qachon saylov bo`lishining aniq muddatini hech kim bilmaydi. Malayziya Konstitusiyasi parlament saylovlarini har besh yilda kamida bir marta o`tkazishni ko`zda tutgan. Ammo bosh vazir istagan paytda saylov kunini e`lon qilishi mumkin.

Penang — ko`cha ovqati bo`yicha Osiyo poytaxti hisoblanadi

Jorjtaun Malayziyadagi Penang shtatining markazi hisoblanadi, u o`zining ko`chada tayyorlanadigan taomlari bilan nafaqat Osiyoda, balki butun dunyoda mashhurdir. Agar shahar bo`ylab piyoda sayr qiladigan bo`lsangiz, ko`chada somsadan tortib, ugragacha tayyorlangan taomlarni sotib olishingiz mumkin bo`ladi.

Bu erda it bilan o`ynashgan odam o`lim jazosiga hukm qilinadi

Islom diniga e`tiqod qiluvchi Malayziya hukumati itni eng nopok jonivor deb hisoblaydi va u bilan o`ynashgan odamga o`lim jazosi beriladi.

Malayziyada giyohvandlik moddasi saqlagan odam ham o`limga mahkum etiladi

Mamlakatda 15 gramm geroin va morfin, 1 kilogramm opiy, 40 gramm kokain yoki 200 gramm marixuana saqlagan fuqaro o`lim jazosiga hukm etiladi.

Malayziya dunyoning eng byudjeti zo`r avialiniyali mamlakati hisoblanadi

AirAsia aviakompaniyasining qizil-oq rangli samolyotlari Osiyoning 20 dan ortiq mamlakatlariga parvozni amalga oshiradi. Bunday parvozga orqaga qaytishni hisobga olganda 100 dollar mablag` sarflanadi. Bu erdan uzoq mamlakatlarga — Hindistonga, Saudiya Arabistoniga va Avstraliyaga ham uchish mumkin.

Mamlakat bo`ylab safar qilish uchun albatta pasport kerak bo`ladi

Malayziyaning Borneo orolidagi Sabax va Saravak nomli ikki shtati o`z qonun-qoidalariga egadir. Bu erda mamlakat fuqarolaridan ham pasport yoki shaxsni tasdiqlovchi boshqa hujjat talab qilinadi.

Fuqarolik jamiyati va Malayziyadagi demokratlashtirish.

O'nlab yillar davomida Malayziyadagi demokratiya munozarali vaziyat bo'lib kelgan va haqiqat avtoritarizm va soxta saylovlar bilan belgilangan. 61 yil hukumronlik qilgan Bariesan Nasional (BN) hukumati qulaganiga guvoh bo'lgan tarixiy saylovdan beri umidlar paydo bo'lgani, Malayziyada fuqarolik jamiyati hal qiluvchi rol o'ynagan degan kuchli ishonch yuzaga keldi. Siyosiy rahbarlar endi davlat hokimiyatini ushlab turolmaydilar, jamiyat ahamiyatsiz yoki ular jamiyat uchun eng yaxshi narsani biladilar degan farazni qo'llay olmaydilar. Ular jamiyat ichiga kirish zarurligini ta'kidlaydilar. Bu fuqarolik jamiyatini jamiyatning axloqiy vijdoni sifatida idealizatsiya qilishga olib keldi va u demokratik o'tish va birlashish uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega.

Fuqarolik jamiyati Pakatan Harapan (PH) koalitsiyasining g'alabasida muhim rol o'ynagan bo'lishi mumkin. Maqsad Malayziya fuqarolik jamiyatini kuchaytirish orqali yanada demokratik rivojlanishni qo'llab-quvvatlash. Buning uchun fuqarolik jamiyatini keng ko`lamda tushunish kerak.

Fuqarolik jamiyati bu davlat, siyosiy jamiyat, bozor (foyda sohasi) va umuman jamiyatning xususiy makonidir. Bu davlatning tabiatiga, shuningdek, davlat siyosatini shakllantirish va amalga oshirishga ta'sir ko'rsatishga intiladigan tashkilotlar bilan to'lib toshgan va kommunikativ harakatlar, boshqaruv va xizmatlarni taqdim etadigan saytdir. Garchi fuqarolik jamiyati haqida agentlik nuqtai nazaridan fikrlash tendentsiyasi bo'lsa-da, ro'yxatdan o'tish juda muhim, bu avvalambor agentliklar mavjud bo`lgan “ joy”.

Barcha joylardagi agentliklar (demokratizmga qarshi va antidemokratik) bu makonni to'ldirishi mumkin. Odatdagilar qatoriga nodavlat tashkilotlari (NNT), ommaviy axborot vositalari, shu jumladan ijtimoiy tarmoqlar, universitetlar, ilmiy markazlar, etnik va diniy tashkilotlar, sport tashkilotlari va mehnat harakatlari kiradi. Malayziya, shuningdek, Umno bilan chambarchas bog'langan Perkasa kabi guruhlarni ham o'z ichiga oladi. Fuqarolik jamiyati odatda siyosiy jamiyatda va umuman jamiyatda hokimiyat uchun kurashni aks ettiradi.

Malayziyadagi fuqarolik jamiyati uzoq tarixga ega emas. Uning yaqinda mashhurlikka erishganligini Datuk Seri Anvar Ibrohimning Malayziyadagi siyosiy tizimni isloh qilishga urinishi (Reformasi dasturi) bilan izohlash mumkin. Uning partiyasi Pakatan Kadilan Rakyat (PKR) hali go'dakligidayoq, fuqarolik jamiyati tashkilotlarini islohot dasturini ishlab chiqishda va uni qo'llab-quvvatlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega deb bilgan. Bu qisman PH koalitsiyasi va fuqarolik jamiyatining qo'shilishini tushuntiradi.

Shunisi e'tiborga loyiqki, Bersih - toza va adolatli saylovlar koalitsiyasi - 2006 yilda beshta muxolifat partiyalari va ba'zi NNTlar tomonidan tashkil etilgan. Fuqarolik jamiyati va ilgari muxolifatdagi partiyalar o'rtasidagi o'zaro aloqalar Barisan Nasional (BN) hukumatini o'tkazib yuborishning imkoni bo'lmagan sharoitda rivojlandi. Muxolifat yetakchilarining hukumatga qarshi miting va norozilik namoyishlarida qatnashishi va qo'llab-quvvatlanishi bu qo'shilishni yanada kuchaytirdi.

Bunday qo'shilish, egallab olingan hukumatni bo'shatish kontekstida tushunarli, ammo egallab olingan hukumat ag'darilgandan keyin ham davom ettirish xavotirga sabab bo'ladi, chunki u jonli fuqarolik jamiyatining rivojlanishiga to'sqinlik qilishi mumkin. Malayziyadagi hozirgi vaziyat. Fuqarolik jamiyatini kuchaytirish uchun uni siyosiy jamiyatdan ajratish muhimdir. Birinchisi, birinchi navbatda, ma'lum guruhlarning manfaatlarini birlashtirish va ifodalash uchun tashkil etilgan, siyosiy jamiyat nafaqat bu manfaatlarni birlashtiradi va ifodalaydi, balki davlat hokimiyati va agar u raqobatda g'olib bo'lsa, uni boshqarish uchun kurashadi.

Fuqarolik jamiyatining siyosiy jamiyatdan ajralib chiqishi birinchisiga hukumatga nisbatan betaraf pozitsiyani qabul qilishga imkon beradi. Hokimiyat tarafdorlari yoki hukumatga qarshi chiqishni majburlash shart emas. Uning hukumat tomon yo'nalishi masala bo'yicha farq qilishi mumkin. Amaliy jihatdan, Malayziyada fuqarolik jamiyati va siyosiy jamiyatning birlashishini bartaraf etish Bersihni PH koalitsiyasidan ajratishni talab qiladi.

Yaqinda Malayziyadagi fuqarolik jamiyati Bersih tomonidan tarqatildi. Dastlab Bersih saylov komissiyasini amaldagi BN foydasiga adolatsiz ravishda boshqarmoqda, deb hisoblagan. Keyinchalik, Bersih Datuk Seri Najib Razak boshchiligidagi BN hukumatining "kleptokratik xatti-harakati" ni nishonga olish uchun ishlatilgan. Garchi u 2010 yilda oddiy fuqarolik jamiyati tashkiloti sifatida qayta boshlangan bo'lsa-da, Bersih o'zining oldingi muxolifat va hozirgi hukumat bilan yaqin aloqasini yo'qotmadi.

Bersihning mashhurligi ommaviy mitinglar va noroziliklarga ham e'tiborni jalb qildi. Garchi ular dramatik va siyosiy tasavvurni o'ziga jalb qilsa-da, ommaviy harakatlar, mitinglar va namoyishlar fuqarolik jamiyatining faqat bitta o'lchovini tashkil etadi. Ommaviy mitinglar va norozilik namoyishlariga haddan tashqari e'tibor qaratish fuqarolik jamiyatining kuchliligini oshirib yuborishi mumkin, bu boshqa siyosiy partiyalarning (ichki va xalqaro) kuchli tomonlarini va zaif tomonlarini, shuningdek, siyosiy o'zgarishga hissa qo'shgan hukumatdagi buzilishlarni yashirishi mumkin.

Ommaviy mitinglar va norozilik namoyishlariga haddan tashqari e'tibor qaratish fuqarolik jamiyatining mamlakatda demokratik boshqaruvni o'rnatish va qo'llab-quvvatlashda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadigan oddiy funktsiyalariga xalaqit berishi mumkin. Fuqarolik jamiyatining roli siyosiy rivojlanish bosqichida o'zgarishi kutilmoqda. Ommaviy mitinglar va norozilik namoyishlari, o'rnatilgan hukumatni vakolat berish va ag'darishda ko'proq ahamiyatli bo'lishi mumkin bo'lsa-da, boshqa funktsiyalar konsolidatsiyani va demokratik boshqaruvni yanada rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Shuningdek, Malayziyada fuqarolik jamiyatini demokratiya bilan bog'lash tendentsiyasi rivojlandi. Fuqarolik jamiyati bu nafaqat demokratiyaga moyil bo'lgan tashkilotlar, balki har qanday tashkilotlar yashaydigan makondir. Fuqarolik jamiyatida hokimiyatning taqsimlanishi umuman jamiyatda buni aks ettiradi. Demak, fuqarolik jamiyatini demokratiyani mustahkamlash va yanada rivojlantirishda markaziy rol o'ynashini tasavvur qiladiganlar fuqarolik jamiyatini demokratik kuchlar bilan tenglashtira olmaydi. Ular qasddan fuqarolik jamiyatida demokratik hokimiyat tomon fuqarolik jamiyatidagi kuchlar muvozanatini buzish uchun qonunchilik va boshqa vositalar orqali (ehtimol, poydevor yaratish orqali) fuqarolik jamiyatida demokratikparvar kuchlarni kuchaytirishga harakat qilishlari kerak.

Nodemokratik jamiyatlarda fuqarolik jamiyati tashkilotlari siyosiy partiyalar bilan suiste'mol qilishlari odatiy holdir, chunki ular amaldagi hukumatni ag'darish, shuningdek davlat yurisdiktsiyasidan mustaqil boshqaruvni kuchaytirishga intilishadi. Amaldagi hukumat almashtirilgach, fuqarolik jamiyati yangi bosqichga o'tadi, uning asosiy vazifalari demokratik boshqaruvni o'rnatish va yanada demokratik rivojlanishni ta'minlashdir.

Funktsiya tafsilotlari mahalliy rivojlanish va siyosiy rivojlanish holatiga qarab farq qilishi mumkin. Asosiysi, yangi bosqichni tan olish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish, unga hokimiyatni tekshirish va muvozanatlash, muqobil siyosat variantlarini targ'ib qilish va kommunikativ harakatlar, boshqaruv va xizmatlarni yetkazib berishda uning rolini oshirish uchun zarur bo'lgan funktsiyalarni bajarish uchun imkoniyat berish. barchasi yanada demokratik rivojlanishni ta'minlash maqsadida.

Fuqarolik jamiyatini kuchaytirishdagi birinchi qadam sifatida uning hududida joylashgan tashkilotlarning turlarini, ularning tarqalishini va demokratiyani mustahkamlashdagi rolini aniqlash uchun uning sohasini o'rganish muhimdir. Biznesning birinchi maqsadi 1966 yilda qabul qilingan "Jamiyatlar to'g'risida" gi qonun va unga kiritilgan o'zgartirilgan tahrirlardan boshlanadigan tegishli qonunlarni kiritish orqali fuqarolik jamiyatini kuchaytirishdan iborat bo'lishi kerak. Ushbu Hujjatlarning tegishli bandlarini hisobga olgan holda, u fuqarolik jamiyatini siyosiy boshqaruvning ajralmas qismi deb e'tirof etgan holda kamroq jazolangan va rivojlanishga yo'naltirilgan bo'lishi kerak.

Fuqarolik jamiyatiga yo'naltirilgan eng ustuvor qonunchilik bo'lishi kerak. Albatta, bir nechta tegishli qonunlar bo'ladi, lekin ular fuqarolik jamiyati to'g'risidagi asosiy qonunlarga asoslanishi va bekor qilinishi kerak. Qo'shimcha qonunlar ushbu qonunlarning asosiy qoidalarini bekor qilmasligi kerak. Fuqarolik jamiyati shunchaki hukumat fuqarolik jamiyatining huquqlari va majburiyatlarini o'rnatishi va bajarishi kerak bo'lgan darajada kuchli bo'lishi mumkin. Ushbu qaramlikdan tashqari, fuqarolik jamiyati ham mustaqil bo'lishi kerak. Bu boshqa muassasalar yoki idoralarning qo'shimchasi sifatida ko'rilmasligi kerak. Fuqarolik jamiyati rivojlanishini qo'llab-quvvatlovchi faol xususiy sektor ham juda muhimdir.

Yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, fuqarolik jamiyatining roli siyosiy o'zgarishlar bosqichiga qarab o'zgaradi. Liberallashtirish bosqichida fuqarolik jamiyati siyosiy jamiyat bilan noan'anaviy hukumatlarni ag'darib tashlash yoki boshqaruvni erkinlashtirish, boshqaruvning ko'proq sohalarini fuqarolik jamiyati doirasiga o'tkazish orqali aralashishi mumkin. O'tish davrida, kadrlar va tashkilotlarning siyosiy jamiyatga o'tishida fuqarolik jamiyati yanada mustaqil bo'lishga intilishi kerak.

Nodemokratik va korruptsiyalashgan hukumat ag'darilgach, fuqarolik jamiyati birlashish rolini o'z zimmasiga olishi kerak. Uning yo'nalishi yangi amaldagi hukumat va uning siyosatini tekshirishdan iborat bo'lishi kerak. Uning maqsadi hokimiyatni suiiste'mol qilishning fosh etilishi uchun shaffoflikka va kerakli yo'nalish va samaradorlikni ta'minlash uchun hukumat siyosatiga qaratilishi kerak. Masalan, Janubiy Koreyada fuqarolik jamiyati guruhi parlament a'zolarining ishtiroki va samaradorligini fosh qilish majburiyatini oldi.

Fuqarolik jamiyati normalarni o'rnatishda faol rol o'ynashi mumkin va bo'lishi kerak (kommunikativ harakat). Malayziyada fuqarolik jamiyati guruhlari yangi siyosiy me'yorlarni, ayniqsa Malayziya millati asoslari, davlat va jamoat korporatsiyalarida korruptsiyasiz boshqaruv, xizmatlarni taqdim etish va davlatga kirish huquqini shakllantirishda faol rol o'ynashi kerak.

Fuqarolik jamiyati, shuningdek, boshqaruv va xizmatlarni taqdim etishda ortib borayotgan rolni hisobga olib, davlatning fuqarolar hayotidagi rolini cheklashga intilishi kerak. Fuqarolik jamiyati boshqaruvchi rol o'ynashi mumkin bo'lgan sohalarni o'rganish juda muhimdir. Hamma sohalar hukumat nazorati ostida bo'lmasligi kerak. Xuddi shunday fuqarolik jamiyati xizmat ko'rsatishda uning rolini qayta ko'rib chiqishi kerak. Agar davlat siyosati bahslashmasa, uning e'tiborini aholiga xizmat ko'rsatishning samaradorligiga yoki davlatga kirishni osonlashtirishga qaratish mumkin. Masalan, u kam ta'minlangan shahar va qishloq fuqarolariga huquqiy yordam ko'rsatishda muhim rol o'ynashi mumkin.

Fuqarolik jamiyatining boshqaruv va xizmatlarni taqdim etishdagi roli jamiyatni so'nggi 70 yil ichida shakllangan qaramlik tafakkuridan xalos qilishi mumkin. Hozirgi vaqtda hukumat hayotning deyarli barcha sohalarida, to tug'ilishdan to o'limigacha, shug'ullanadi. Maqsad davlatning yurisdiktsiyasidan tashqaridagi boshqaruvni kuchaytirish va kuchaytirish orqali NNTlarni xizmatlarni ko'rsatishda faol rol o'ynash orqali hukumat hayotining rolini kamaytirish. Ikkala rol ham qayta ko'rib chiqish va ishlab chiqishni talab qiladi.oshdi, hozirda turli islohotlar amalga oshirilmoqda. Bu barcha malayziyaliklar, shu jumladan mamlakatda demokratiya uchun o'nlab yillar davomida kurashgan fuqarolik jamiyati guruhlari uchun kutilmagan voqea.

Malayziyada fuqarolik jamiyati uzoq yo'lni bosib o'tdi. 1998 yilda Malayziyada bo'lib o'tgan umumiy saylovda "siyosiy tsunami" bosh vazirning sobiq o'rinbosari Anvar Ibrohimning lavozimidan chetlatilishi bilan bir qator noroziliklarga guvoh bo'lgan "Reformasi" harakati, BN hukumati uchdan ikki qismidan ko'pini yo'qotganida va besh kishi alohida. Bersih ko'chasidagi mitinglar Malayziyadagi ko'plab o'zgarishlarni, shu qatorda keng fuqarolik jamiyatining bir qismi bo'lgan ijtimoiy harakatlarning keskin o'sishini boshlagan voqealar edi. Malayziyada fuqarolik jamiyati tashkilotlari (SMT) soni sezilarli darajada oshdi va keyingi yillarda mamlakatda siyosiy asoslangan ijtimoiy harakatlar va fuqarolik jamiyati yuksalish davri boshlandi, deyish mubolag'a bo'lmaydi.

Shuni ta'kidlash kerakki, Malayziyada fuqarolik jamiyatining ta'rifi ko'pincha adashtiradi. Ba'zilar buni faqat nodavlat tashkilotlarining (NNT) sinonimi sifatida ko'rishadi. Ammo fuqarolik jamiyatining ta'rifi, shuningdek, davlatdan mustaqil, ixtiyoriy va hech bo'lmaganda o'ziga ishongan uyushgan guruhlar va institutlarning butun doirasini ham qamrab olishi kerak. Ushbu ta'rif bo'yicha u keyinchalik ommaviy axborot vositalarini, ilmiy markazlarni, universitetlarni va ijtimoiy va diniy guruhlarni o'z ichiga oladi.

Bersihni Malayziyada fuqarolik jamiyati va demokratlashtirish haqida gapirganda, bu juda muhimdir, chunki bu fuqarolik jamiyatining saylov islohotlari va umuman demokratiyaga ommaviy safarbar qilinishidagi rolini oshirishga olib keldi. Ilgari, ko'pchilik Bersih hukumatdan mazmunli islohotlar o'tkazishni talab qilmayotganini ta'kidlagan. Ammo bu saylov malayziyaliklarning hukumatga qarshi chiqish qobiliyatiga ko'p jihatdan ta'sir ko'rsatganligini isbotladi. Bersihning mashhurligi uni Malayziyada muhim ijtimoiy kuchga aylantirdi, bu erda harakat malayziyaliklarning siyosiy moyilliklaridan qat'iy nazar saylovlarga munosabatiga ijobiy ta'sir ko'rsatdi.