Bioinformatika va biomexanika

4 – Laboratoriya ishi 
 
Mavzu: 
Biosignallarni qayta ishlashda foydalaniladigan dasturiy 
vositalar 
Ishdan maqsad: 
Mavjud xar xil turdagi biosignallarni qayta ishlashda 
foydalaniladigan dasturiy vositalar xaqida umumiy tushunchaga ega bo‘lish.
 
Xozirgi kunda xayotimizda shifokorlarning faoliyatini (inson salomatligini 
xolatini bilish, maslahat olish yoki davolash) inson xolati xaqida turli ma’lumotlarni 
to‘plash bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, uning asosida mutaxassis bemor sog‘ligi 
to‘g‘risida xulosa chiqaradi va qaysi davolanish kursini o‘tkazish kerakligini 
aniqlaydi. 
Inson salomatligi qimmat turishi sababli tez, aniq va real vaqt rejimida insonni 
jismoniy xolatini kuzatadigan va qulay bo‘lgan sensorlardan yozib olinadigan 
biosignal ma’lumotlarini tibbiy muassasaga yuboruvchi elektron zamonaviy 
qurilmalar rivojlanishiga sabab bo‘ldi [5,6]. Bunday ma’lumotlarni sharxlash va 
ularni qayta ishlash uchun oson va qulay dasturiy ta’minotlardan foydalaniladi. 
Bunday dasturlardan biri EDFbrowser sanaladi. Ushbu dastur grafik dastur 
xisoblanib, ma’lum bir vaqt davomida saqlangan biosignal ma’lumotlarini taxlil 
qilishga mo‘ljallangan [3]. U .EDF (European Data Format), EDF+, BDF (Biosemi 
Data Format), BDF+ formatlarini, shuningdek 
*.eeg, Unisens, MIT, *.mbi/*.mb2, *.scp, *.PLG, WAV formatlarini xam 
qo‘llab quvvatlaydi. Ushbu dasturda ishlash uchun va taxlil qilishda boshqa (Matlab, 
Python IDE…) dasturlarni o‘rnatish ta’lab qilinmaydi. Dastur dunyodagi EDF fayllar 
bilan ishlovchi yeng tezkor va bepul dasturlardan biridir. 
Grafik interfey signallarni vizuallashtirishga xalaqit etmaydi, mutlaqo amaliy 
dastur sanaladi (1-rasm). Agar siz faylni asosiy panelga qo‘shsangiz, dastur 
avtomatik ravishda signallarni aniqlaydi va yozuvning mavzusi, sanasi va 
davomiyligi haqida ma’lumot beradi. Bundan tashqari, sizga asosiy panelda 
ko‘rsatilgan signallarni ixtiyoriy tanlash erkinligi beriladi.

---

1-rasm. EDFbrowser dasturining interfeysi 
 
EDFbrowser dasturi biosignalning spektri kuchini aniqlashda, yurak urishi 
tezligi, chastotasini aniqlashda, ularning statistik ma’lumotlarini chiqarishda va 
vizuallashtirish vaqtida yana bir qancha jarayonlarni amalga oshirishda 
foydalaniladi. 
Shunigdek, ushbu dastur EDF yoki BDF fayllaridagi barcha signallarni oddiy 
ASCII matn fayliga o‘zgartirishi, izohlarni EDF + yoki XML-ga eksport qilishi, 
Z-EEG o‘lchovlaridan foydalanishi, ASCII faylini (CSV yoki TXT fayl) EDF 
yoki BDF formatiga o‘zgartirishi va ma’lumotlarni PS, PDF, PNG, EDF yoki 
BDF formatlariga saqlash imkoniyatlari mavjud [1]. 
Biosignallarga ishlov berish dasturlarining yana bir vakili EEGLAB bo‘lib, u 
uzluksiz EEG, MEG va boshqa elektrofiziologik ma’lumotlarni qayta ishlash 
uchun Matlab vositalarining interfaol to‘plami shaklida taqdim etadi. Ushbu 
dastur 
signalning 
tarkiy 
qismlarini 
mustaqil 
taxlilini, 
vaqt/chastota 
xarakteristikalarini, artefakt va shovqinlarni bartaraf qilish jarayonlarini, statistik 
ma’lumotlarni va bir yoki bir nechta ma’lumotlarni bir vaqtning o‘zida 
vizualizatsiya qilish kabi imkoniyatlarni beradi. EEGLAB Linux, Unix, Windows 
va MacOS X [4] OT larida ishlashga mo‘ljallangan. 
EEGLAB shuningdek, keng qamrovli keng qamrovli grafik interfeysga ega 
bo‘lib, taqdim etilgan ma’lumotlar to‘plamini osongini taxlillini amalga oshirishi 
mumkin (2-rasm). EEGLAB miya xodisalarini bilan bog‘liq voqealar 
dinamikasini vizuallashtirish va modellashtirish uchun turli xil usullarni taklif 
etadi. 

---