Bioinformatika va biomexanika

2-
 
rasm. EEGLAB dasturining interfeysi 
 
Tajribali Matlab foydalanuvchilari uchun EEGLAB dasturida ishlash oson 
kechadi, bunda EEG ma’lumotlarini saqlash, kirish, o‘lchash, boshqarish va 
vizuallashtirish uchun tizimlashtirilgan dasturlash muxitini taklif etadi. 
Dasturning interfeysi ochiq bo‘lib, tadqiqotlarning usullari va maxsus 
takliflarlarni amalga oshiruvchi kengaytirilgan ochiq platformani qo‘llab-
quvvatlaydi. 
Biosignallarni qayta ishlovchi keyingi dasturiy vosita bu - OpenViBE 
Designer bo‘lib, ushbu dastur signalning dastlabki ko‘rinishidan ishlov berish 
jarayonlaridagi ko‘rinishlarini vizuallashtirilgan xolda foydalanuvchiga 
qulayliklar yaratadi. Ushbu dastur keng foydalanuvchilar auditoriyasiga mansub: 
Ilmiy tadqiqotchilar va talabalar uchun; 
Neyrofiziologiya bo‘yicha mutaxassislar, miya faoliyatini modellashtirish va 
vizullashtirishda; 
Klinik jarayonlarda, neyrofizik tajribalarni o‘tkazish jarayonlarida; 
Ushbu dastur signallarni qayta ishlash vositalari bilan intuit ishlash uchun 
foylanuvchilar uchun grafik muxit xisoblanadi (3-rasm). 

---

3-Rasm. Dasturning grafik interfeyslari OpenViBE 
 
Ushbu dasturiy vositalarning xar biri ochiq bo‘lib, bunda dasturchi dasturiy 
platformani ta’minlangan vositalar doirasida kengaytira oladi. OpenViBE dan 
foydalanishning asosiy yo‘nalashlari tibbiyot (nogironlikni taxlil qilish, real 
vaqtda biosignallarga ishlov berish, neyrofizika, real vaqtda diagnostika qilish), 
multimediya (virtual xaqiqat, video o‘yinlar), robotexnika va miya faoliyatini 
o‘rganishda, real vaqt tizimlarida neyrofizikaviy jarayonlarni tadbiq qilish [2]. 
Boshqa bir dasturiy vosita PowerGraph dasturi turli xil yozib olish 
qurilmalari yordamida yozilgan analog signallarni yozib olish, qayta ishlash, 
saqlash va vizuallashtirish uchun ishlatiladi, bu shaxsiy kompyuter orqali standart 
o‘lchash va yozuv moslamalari (voltmetr, magnitafon, osiloskop, spektr 
analizatori va boshqalar) sifatida foydalanishga imkon beradi [7]. 
Ushbu dasturiy vosita turli qurilmalar bilan ishlash uchun drayver 
kutubxonaga ega: 

Ichki plata va tashqi ATSP modullar; 

Virtual generator; 

Raqamli qurilmalar va datchiklar; 

Ovozz platasi va kompyuterga kirish qurilmalari; 

Komyuterning tizimli qurilmalari va boshqalar. 
Ko‘p ma’lumot yig‘ish moslamalarini qo‘llab-quvvatlash universal drayver 
tizimi tomonidan ta’minlanadi, bu esa har qanday signal manbalarini PowerGraph 
dasturiga ulash imkonini beradi. 
PowerGraph o‘zining fayl formatiga ega, bu sizga ma’lumot, qo‘shimcha 
matn, signallarni qayta ishlash uchun matematik formulalar va hisoblangan 

---

qiymatlar jadvali bilan birga turli xil sozlamalarni saqlash imkonini beradi. 
Ushbu dastur quyidagi fayl formatlaridan ma’lumotlarni import qilishga 
imkon beradi: 

ADCLab Binary (*.alf) – «ADCLab» (ADC Lab) dastur fayli; 

WinDaq (*.wdq) – «WinDaq» (DATAQ Instruments, Inc.) dastur fayli; 

Axon Binary (*.abf) – Axon Binary (Axon Instruments, Inc.) fayli; 

Biopac 3.x Files (*.acq) – BSL i AcqKnowledge versiy 3.x i nije 
(BIOPAC Systems, Inc.) fayli; 

European Data Format (*.edf) – poligrafik va biosignal ma’lumotlarining 
ctandart fayl formati bo‘lib, elektrokardiografii (EKG), elektroensefalografii 
(EEG), elektromiografii (EMG), polisomnografii (PSG) va boshqa usullar orqali 
oligan ma’lumotlar bilan ishlaydi. 
PowerGraph dasturi bu nafaqat tibbiy asbob-uskunalardan, balki har qanday 
sensorlardan olingan signallarni qayta ishlash va tahlil qilish uchun juda kuchli va 
ko‘p funksiyali dastur, shuning uchun ushbu dastur har qanday signalni qayta 
ishlashi kerak bo‘lgan har qanday foydalanuvchilarga mos keladi. Grafik interfeys 
sizga dasturchilar uchun ham, ham mutaxassis uchun ham intuitiv ravishda 
foydalanishga imkon beradi. Shuningdek, ko‘plab ma’lumot formatlarini qo‘llab-
quvvatlash dasturning afzalliklaridan biridir. 
Shunday qilib, biosignallarni qayta ishlash va tahlil qilish uchun bir qator 
dasturlarning imkoniyatlarini o‘rganish asosida: EDFbrowser, EEGLAB, 
OpenViBE, PowerGraph, quyidagi natijalarni umumlashtirish mumkin. 
Dasturlarning har birida signalni qayta ishlash uchun zarur bo‘lgan barcha 
asosiy funksiyalar mavjud, ammo ularni qo‘llash sohasida va dastur yo‘naltirilgan 
auditoriyada farqlar mavjud. Masalan, EDFbrowser, OpenViBE va PowerGraph - 
mustaqil dastur, EEGLAB esa MatLAB uchun asboblar to‘plami. 
EDFbrowser - bu oddiy grafik interfeysda signallarni ko‘rish va qayta 
ishlash uchun oddiy "muharrir". Tibbiy ma’lumotlarni saqlash uchun ishlatiladigan 
asosiy EDF formatini qo‘llab-quvvatlaydi. 
EEGLAB - MatLAB uchun kengaytirilgan paket xisoblanib, u sizga 
elektroensefalogramma va magnit ensefalografiya bo‘yicha ma’lumotlarni qayta 
ishlash va tahlil qilish imkonini beradi. Laboratoriya va ilmiy tajribalarda miya 
faoliyatini o‘rganish uchun mukammal dasturlardan biridir. Ushbu ilovaning 
asosiy auditoriyasi tibbiyot va matematika sohasidagi olimlardir. 

---

OpenViBE - neyrokompyuter interfeyslarini ishlab chiqish, sinash va 
ulardan foydalanish uchun yaratilgan bepul ochiq manba dasturiy ta’minot. Ushbu 
dastur real vaqt rejimida yoki oflayn rejimda miya signallarini ro‘yxatdan 
o‘tkazish, filtrlash, qayta ishlash, tasniflash va vizualizatsiya qilish uchun 
ishlatiladi. 
PowerGraph shuningdek vizualizatsiya va signallarni qayta ishlash 
imkoniyatlariga ega. Bu raqamli signalni qayta ishlash sohasida universal dastur 
bo‘lib, oddiy grafik interfeysga ega, turli xil qurilmalar uchun keng qamrovli 
drayverli kutubxonalar, moslashuvchan sozlamalarga ega. Ushbu dasturning asosiy 
auditoriyasi - bu elektron dizayn, radioyelektronika, tibbiyot xisoblanadi. 
Shunday qilib, biosignallarni qayta ishlash va taxlilni avtomatlashtiradigan 
ommabop dasturiy vositalar bilan yaqindan tanishdi. Olingan ma’lumotlar asosida 
biz biosignallarni qayta ishlash va tahlil qilish uchun kerak bo‘lgan asosiy 
funksiyalarni ajratib ko‘rsatishimiz mumkin: 
1.
Taxlilni amalga oshirish uchun dastur intuitiv darajada foydalaniladigan 
va grafik interfeysi mukammal bo‘lishi kerak; 
2.
Dasturiy ta’minot asosiy ma’lumotlar formatlari bilan ishlash qobiliyatini 
ta’minlashi kerak (Masalan EDF formati); 
3.
Asosiy algoritmlar signalning "foydali" qismini ta’kidlash uchun 
qo‘llanilishi kerak, undan keyin tahlil algoritmlaridan foydalanish va 
olingan signallarni saqlash va keyinchalik qayta ishlash uchun faylga 
yozib olish.