«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

Экиш қоидалари. 
Ўзбекистон шароитида лилейникларни экишдан олдин 
тўпбаргдаги барглар албатта 5-9 см қилиб қисқартирилади. Бунда баргларда сув 
буғланиши камайиб, ўсимлик яхши тутиб кетади. Илдизлар ҳам 15-20 см қилиб 
қисқартирилади. Тупроққа 30-40 см чуқурликда ишлов берилади. 
Лилейниклар учун ўрта ва енгил қумоқ механик таркибли оддий боғ 
тупроғи энг яхши тупроқ бўлиб ҳисобланади. Қумоқ тупроқларда лилейниклар 
намлик яхши сақланмаслиги натижасида нимжон бўлиб ўсади. Механик 
таркиби оғир тупроқларда сувнинг туриб қолиши натижасида лилейник 
илдизининг чириш ҳолатлари кузатилиши мумкин. Бу аралашма лилейник 
экиш учун аввалдан қазиб қўйилган чуқурчаларга солинади. Бу чуқурчаларнинг 
катталиги экиш материалидаги илдиз системасидан анча катта бўлиши керак. 
Чуқурларни қазишда чиққан тупроқдан ўсимликни экиш вақтида 
фойдаланилмайди. Қазилган жойга аввал унумдор тупроқ аралашмасидан 
солинади. Унинг устига экиш материалини илдизларини текис тақсимлаган 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
395 
холда жойлаштирилади. Ўсимлик жуда юза экилганда қишки совуқдан 
зарарланиши ва нобуд бўлиши мумкин. Жуда чуқур экилганда эса биринчи 
йили гулламаслиги кузатилади. Лилейникларнинг илдизи ва илдизпояларидаги 
куртаклари жуда мўрт бўлади ва осонгина синиб кетади. Шу сабабли 
бўлинаётган ўсимлик тупи илдизларидаги тупроқни қоқиб тозалаш ёки ювиш 
ярамайди.
Лилейниклар нав хусусиятларидан келиб чиқиб 30х60 ёки 40х60 см схема 
асосида экилади. Зич қилиб экилганда баргларнинг манзаралилик хусусиятлари 
пасаяди. Экилган бир дона лилейник нави 10-15 йилда диаметри 90-100 см 
бўлган жойни эгаллаши мумкин.
Парваришлаш. 
Лилейниклар жуда мослашувчан ўсимликлар бўлиб, 
алоҳида парвариш талаб этмайди. Қиш ўта совуқ келган йиллари ҳам улар 
совуқдан зарарланмайди. Баҳорда яна ўсиб, гуллайверади. Асосан дастлабки 5 
йил мобайнида фаол ўсади. Ҳар йили вегетатив новдалари 2-3 бараварга 
кўпаяди.
Лилейникларни тез-тез озиқлантириш шарт эмас. Экиш вақтида 
озиқлантириш тавсия этилмайди. Азотли ўғит билан озиқлантирилган 
лилейникнинг хаддан ташқари ўсиб кетганлиги ва бу унинг гуллашига салбий 
таъсир кўрсатганлиги кузатилди. Ўсимликни баҳорда бир марта минерал 
ўғитлар комплекси билан озиқлантириш бир йилга етади. Агар бахорда 
озиқлантирилмаган бўлса бу тадбирни ўсимлик гуллаб бўлгандан сўнг амалга 
ошириш мақсадга мувофиқ. 
Қўлланилиши.
Лилейниклардан кўкаламзорлаштиришнинг турли 
типларида фойдаланиш мумкин. Улар айниқса, ландшафт дизайнида, 
рабаткалар барпо этишда, гуруҳлаб, нина баргли ёки баргли дарахт ва буталар 
фони остида экишда қўл келади. Улар кўпчилик гуллар ўса олмайдиган 
дарахтлар соясида экилганда ҳам гуллайверади.
Лилейниклар жуда эрта “уйғонади”. Ҳарорат мусбат даражага ўтиши 
билан уларнинг ўсиши бошланади. Серэт йўғонлашган илдиз тизими ерга чуқур 
кириб боради, натижада узоқ муддат суғорилмай қолганда ҳам ўсишда давом 
этаверади.
Ёз охирларига келиб айрим навларнинг барглари қуриб қолишини 
ҳисобга олиб, лилейникларни бошқа манзарали гуллар билан бирга экиш тавсия 
этилади. Бу мақсадда шойигул, гайлардия ёки хризантемалардан фойдаланиш 
мумкин.