«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
295 
harorati 28
0
C ni eng yuqori harorat 44
0
Cdan ortadi, foydali harorat yig’indisi 4300-
4600
0
, yillik yog’in miqdori 250-400mm. 
Mirzacho’lning eng yirik va asosiy suv manbai bu Sirdaryo hisoblanadi, 
hozirda uning ko’plab qoldiq o’zanlarini uchratish mumkin, ularning ayrimlari ko’l 
va botqoqliklar tarzida saqlangan. Mirzacho’ldagi ekin maydonlarini sug’orishda 
Janubiy Mirzacho’l va Do’stlik kanallarining ahamiyati beqiyos. Janubiy Mirzacho’l 
kanali (JMK) ning uzunligi 400 km, suv o’tkazish sig’imi 310m
3
/s, jami 400133,0 
gektar maydonni suv bilan ta’minlaydi. Shundan 230 ming gektardan ortig’i Jizzax 
va 170 ming gektari Sirdaryo viloyati hissasiga to’g’ri keladi. Do’stlik kanalini 
uzunligi 200 km atrofida bo’lib, suv o’tkazish quvvati 250m
3
/s ni tashkil etadi. 
Mirzacho’l o’z nomi bilan cho’l zonasida joylashganligi tufayli tuproqlari bo’z 
tuproqlar asosan och bo’z tuproqlar ustuvorlikka ega. Yana shuningdek 
sug’oriladigan bo’z-o’tloq tuproqlar keng tarqalgan. Relyefi yassi unchalik qiya 
bo’lmagan maydonlarda sho’rtob, sho’rxok tuproqlar ham uchraydi. 
Mirzacho’lning meliorativ holatini belgilashda hududning paleografik 
xususiyati hamda hozirgi tabiiy sharoit muhim ahamiyatga ega. Tuproq 
sho’rlanishida hozirgi omillardan muhimi – relief tuproq –grunt tarkibi va iqlim, 
to’g’ridan-to’g’ri yer osti suvlarining chuqurligi va minerallashish darajasiga ta’sir 
ko’rsatadi. 
Mirzacho’lning o’tgan bir vaqtlardagi landshaft ko’rinishini efemer va 
efemeroidlar belgilagan bo’lsa hozirda asosan agrolandshaftlar hukmronligi seziladi. 
Umuman Mirzacho’lda quyidagi lanshaftlar ajratiladi: 
-
Aydar-Arnasoy ko’llar tizimining sharqiy qismida qamishzorli o’tloq-botqoq 
va botqoq-sho’rxok tuproqli prolyuvial-allyuvial tekisliklar; 
-
Mirzacho’l vohasining g’arbi va shimoliy-g’arbidagi yaltirbosh, qo’ng’irbosh 
va boyalichli kam sho’rlangan och bo’z tuproqli prolyuvial –allyuvial tekisliklar; 
-
Sho’ro’zak, Yettisoy va Sardoba kabi botiqlardagi bir yillik sho’rali, sho’rokli 
delta tekisliklari; 
-
Mirzacho’lning janubi-sharqidagi yaltirbosh, qo’ng’irbosh va shuvoqli bo’z 
tuproqli prolyuvial-allyuvial tekisliklar; 
-
O’zlashtirilgan – vohalar landshaftlari (Baratov, 1996, 187 bet) 
Sug’oriladigan hududlarda tarkib topgan agrolandshftlar o’ziga xos bo’lib 
antropogen landshaftlarning eng kuchli o’zgartirilgan guruhiga mansubdir. Agar 1923 
yilda Mirzacho’lning 37,5 ming gektar yeri sug’orishga olingan bo’lsa , 1929 yilga 
kelib sug’oriladigan maydonlar 66,8 ming gekterga yetkazildi. 1979 yilga kelib 
sug’oriladigan yer maydonlari Sirdaryo viloyatida 229,5 ming gektar, Jizzax 
viloyatida esa 197,7 ming gektarga yetkazildi (Chembarisov, Bahriddinov, 1989). 
Hozirda ikkala viloyat kesimida 600,0 ming ga dan ortiq yer maydonlari sug’orib 

---