«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

УНУВЧАНЛИГИ ВА НИҲОЛЛАР САҚЛАНУВЧАНЛИГИ 
Аманова М.*- таянч докторант, Қаршибоев Х.К.**- профессор. *Тошкент 
давлат аграр университети
, *
*Гулистон давлат университети.
 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 майдаги “Нукус-
фарм, Зомин-фарм, Сирдарё-фарм ва бошқа қатор эркин иқтисодий зоналарини 
ташкил этиш тўғрисида”ги, 2017 йил 11 майдаги “Ўзбекистон Республикаси 
Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасини ташкил этиш тўғрисида”ги ва 
2017 йил 7 
ноябрдаги “Республика фармацевтика саноатини жадал ривожлантириш учун 
қулай шарт-шароитлар яратиш чора-тадбирлари туғрисида” ҳамда 
2018 йил 14 
февралдаги “Фармацевтика тармоғини жадал ривожлантириш буйича қўшимча 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
103 
чора-тадбирлари туғрисида” қ
арорларида қуйилган вазифаларни, яъни доривор 
ўсимликлар хомашёсини етиштиришни ташкил этиш орқали Республикамиз 
ахолисини юқори сифатли фармацевтика махсулотлари билан таъминлаш 
ҳақидаги 
топшириқларини 
доривор 
ўсимликларни 
етиштириш 
технологиялариини яратиш ва уларнинг бирламчи уруғчилик плантацияларини 
ташкил этмасдан туриб бажариб бўлмайди.
 
Доривор ўсимликлар орасида Мирзачўлга интродукция қилинаётган 
Lycium barbarum 
L
.-
оддий дереза ўсимлиги алоҳида ўринга эгадир [1]. Бу 
ўсимлик қурғоқчиликка, юқори ҳароратга ҳамда шўрланишга чидамлилиги 
билан ажралиб туради. Унинг дориворлик хусусияти ва унинг таркибидаги 
фаол моддаларни аниқлаш бўйича чет эл олимлари маълум натижаларни эълон 
қилишган [2-3]. 
Lycium barbarum
нинг асл келиб чиқиш ватани Хитой ҳисобланиб, 
табобатда бу доривор ўсимликнинг мевалари, илдизи ва барглари ишлатилади. 
Меваси Годжи номи билан бутун дунёга машҳур. Ўсимликнинг мевалари 
таркибида кўп миқдорда аскорбин кислота, витаминлар ва биологик фаол 
моддалар борлиги аниқланган [4]. 
Ушбу ўсимлик меваси ва барглари инсон организмда модда 
алмашинувини яхшилаш, ақлий ва жисмоний толиқишни тиклаш, қариш 
жараёнини 
секинлаштириш, 
иммунитетни 
тиклаш, 
кучли 
табиий 
антиоксидантлик хусусиятларига эгалиги билан ажралиб туради. Ушбу 
ўсимликнинг муҳим хусусиятларидан бири уларнинг шўрланган тупроқларда 
ҳам ўса олишидир [5]. Бу эса Мирзачўлнинг шўр тупроқли майдонларда оддий 
дереза ўсимлигини ўстириш ва ундан ҳосил олиш имкониятлари борлигини 
кўрсатади. 
L. barbarum
Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ботаника 
боғида интродукция қилинган бўлиб, унинг уруғ унувчанлиги бўйича ва 
онтогенезининг дастлабки босқичлари туғрисидаги илмий маълумотлар 
ниҳоятда камдир. 
Тадқиқот объекти уруғлари
 
Ўзбекистон Республикаси Фанлар 
Академияси Ботаника боғида интродукция қилинган 
L. barbarum
туридан 2017 
йили териб олинди. Ўсимликни ўрганишда И.В. Белолипов ва бошқалар 
томонидан эълон қилинган “Ўсимликлар интродукцияси фанидан илмий-
тадқиқот ишларини ўтказишга оид методик кўрсатмалар [6] дан фойдаланилди. 
Оддий дереза ўсимлигининг меваси этли, кўп уруғли, диаметри 8-20 мм 
келадиган, қизил маржон рангли бўлиб, июль - октябрь ойларида пишади. 
Уруғлари майда, думалоқ, ясси шаклда, юзаси силлиқ, оч сариқ рангда. Мевада 
10 тадан 18 тагача уруғ бўлади. 1000 дона уруғ массаси ўртача 1,5-1,7 грамм 
келади.