«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
98 
ҲАЁТИНИНГ ДАСТЛАБКИ ЙИЛИДА
 HYSSOPUS OFFICINALIS L. 
НИНГ 
ЎСИШ ВА РИВОЖЛАНИШИ 
Насриддинова М.Р., Қарши давлат университети 
E-mail: 
[e-mail]
 
Республикамизнинг флорасида мавжуд доривор ўсимликлар заҳирасини 
асраш ва интродуцентлар ҳисобига бойитиш ботаниклар олдидаги муҳим 
вазифалардан бири бўлиб ҳисобланади. Кейинги йилларда республикамизда 
фармацевтика саноати жадаллик билан ривожланмоқда ва доривор 
ўсимликларга бўлган талаб кун сайин ортмоқда. Бу эса чет эл флорасига мансуб 
доривор ўсимликларни маҳаллий шароитда етиштиришни тақозо қилмоқда. 
Шу мақсадда, Қарши воҳаси шароитига 
Lamiaceae 
Lindl.
 
оиласига мансуб 
доривор турлардан 
Hyssopus officinalis 
L. (доривор иссоп, доривор кўкўт) 
интродукция қилинди ҳамда ҳаётининг дастлабки йилида ўсиш ва 
ривожланишига доир натижалар олинди.
Hyssopus officinalis 
L.
 – 
доривор иссоп, бўйи 50-80 см гача етадиган чала 
бута. Пояси тик ўсувчи, тўрт қиррали, сершох. Барглари ланцетсимон, қисқа 
банди билан пояда қарама-қарши жойлашган. Гуллари сиёҳ ранг ёки тўқ ҳаво 
ранг, икки лабли, бошоқсимон тўпгулга йиғилган. Уруғи узунчоқ-тухумсимон, 
ранги тўқ-қўнғир ёки қўнғир қора, сирти силлиқ, узунлиги 2-2,5 мм, эни 1-1,2 
мм келади, 4 та косачабаргни бирикиб ўсишидан ҳосил бўлган ёнғоқча ичида 
жойлашган [1, 2]. 
Табобатда кенг қўлланиладиган 
H.officinalis 
L. ер устки қисмларида 0,2-
0,9% гача эфир мойлари сақлаганлиги билан қимматлидир. Фармацевтика 
саноатида барглари ва тўпгулидан тайёрланган Гален препаратлари кўкрак 
органлари, нафас сиқилиши, бронхит ва бронхиал астма касалликларида енгил 
таъсир этувчи восита сифатида ишлатилади. Халқ табобатида юқори нафас 
йўллари касалликлари, астма, сурункали гастрит ва кўп терлашда қўлланилади, 
қайнатмаси иштаҳани очиш, ошқозон-ичак йўллари ишини меъёрлаштириш, 
овқат ҳазм қилишини яхшилаш учун тавсия қилинади [2, 3]. 
Ватани Ўртаер денгизи (Ғарбий Европа, Қрим, Кавказ, Эрон) ва Ўрта 
Осиё (Жанубий Қозоғистон ва Қирғизистон) мамлакатлари. Табиий ҳолда 
тоғларнинг қуруқ ёнбағирларида, майда тошли қояларда, тоғ олди ҳамда 
тоғларнинг ўрта қисмларида дарахт ва буталар орасида ўсади. Адабиётларда 
Европанинг ўрмон-дашт, чўл минтақаларида ва айрим мамлакатларда денгиз 
сатҳидан 2500 м баландликда бўлган ерларда ҳам учраши қайд этилган [2]. 
Қарши воҳаси шароитига 
H.officinalis 
L. ни илк марта интродукция 
қилинди. Экиш учун уруғлар Латвия ботаника боғидан келтирилди. Уруғлар 

---