«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
60 
маълумотлар келтирилган. Биз томонимиздан ўрганилган уяларнинг (n=12) 
барчаси турли қияликдаги тепалик ва қояларга жойлашган бўлиб уларнинг 
барчаси горизонталь ҳолда ковланганлиги аниқланди. Эҳтимол бундай 
хусусият уя қуриш жойларидаги тупроқнинг хусусиятлари ва иқлимий омиллар 
билан боғлиқ бўлса керак. Адабиётларда уяларнинг камерасида турли 
хашаклардан фойдаланилиши тўғрисида маълумотлар бор. Биз уялар 
камерасида 
ариларнинг 
бош 
қисмини, 
ниначиларнинг 
ва 
бошқа 
ҳашаротларнинг қанотларини учратдик, ўсимлик қолдиқлари учрамади. 
Кунлик фаоллиги жамоа ҳолида асосан эрталаб ва кечки соатларда содир 
бўлади. Кун ўртасида ҳаво ҳароратининг кўтарилиши билан фаоллиги сусаяди. 
Баъзан шамолли кунларда кун ўртасида ҳам фаол бўлади ва бу ҳолатни кун 
исиган пайтда асалариларнинг фаоллашуви, шамолда ариларнинг мувозанатини 
яхши бошқаролмаслиги ва куркунакларга осон ўлжа бўлиши билан 
тушунтириш мумкин. 
Кўк куркунакнинг аҳамияти ва унинг муҳофаланиши масалалари асосан 
унинг озиқланиши билан бевосита боғлиқ. Бухоро вилояти шароитида у 
ўзининг уя колонияларини асалари уялардан узоқ бўлмаган жойларга 
жойлаштиради ва асосан асаллари уялари жойлашган майдонларга озиқланиш 
учун йиғилади. Бундай мослашув унинг асаларилар билан кўпроқ 
озиқланишига ҳамда асаларичиликка зиён етказишига сабаб бўлади. 
Ўрганилган ошқозонларида (n=14) ва уя камераларида асосан асаларилар, 
ниначилар ва бошқа турдаги ариларнинг қолдиқлари топилди. Озиқланишида 
ўзига хос ҳатти ҳаракатлари билан ажралиб туради. Кўк куркунаклар дастлаб 
асалари уялари жойлашган майдон атрофидаги электр ва телефон симларга 
қўниб асалариларнинг уядан учиб чиқиш ва уяга қайтиш йўналишига мос қулай 
вазиятни эгаллашади. Симларга қатор тизилган тўда вакиллари бирин-кетин 
ҳавога кўтарилади ва ўлжасини ҳавода ушлаб яна қайтиб симга қўнади. 
Тумшуғи билан асаларининг қорин қисмини сиқиб нишини симга қорнидан 
ажратади ва ютиб юборади. Бу ҳолат бир неча марта такрорлангандан сўнг уя 
колониясига томон учиб кетади. 
Асаларичилик билан шуғулланувчи тадбиркорларнинг деярли барчаси бу 
турни асалариларнинг асосий “душмани” сифатида қарайди ва уларни ов 
милтиқлари ва пневматик қуроллар билан отиб йўқотишга ҳаракат қилади. 
Бухоро вилоятида ўтказилган дастлабки тадқиқотларга қараганда, 2016-2018 
йилларда вилоят бўйича жами 10800 дан ортиқ кўк куркунаклар отилган. Шуни 
ҳам алоҳида таъкидлаш лозимки, куркунак Ўзбекистонда овлашга рухсат 
этилган турлар рўйхатига киритилмаган, бундан ташқари куркунакларни отиш 
рухсат этилган ҳаваскорлик, спорт ва саноат ов турларининг бирортасига ҳам 

---