«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
362 
harorat, yoruglik, namlik, gazlar tarkibi, mineral oziqlanish va boshqalar talab 
qilinadi. [2] 
Harorat. O’simliklarning o’sishiga eng faol ta’sir etadigan omillardan biri 
haroratdir. Ko’pchilik o’simliklarning o’sish tezligi harorat 0 dan 35 gacha 
o’zgarganda Vant-Goff qonuniga bo’ysunadi. Lekin harorat 35-40 C dan oshgandan 
keyin o’sish tezligi ham pasayadi. Umuman, o’sishga nisbatan ham haroratning uchta 
kordinal nuqtasi bor: minimal (eng past), optimal (maqbul), maksimal (eng yuqori). 
Bu nuqtalar darajasi o’simliklarning turlariga bog’liq (J.X.Xo’jayev, 2004). 
1-jadval 
Ayrim o’simliklar urug’larining unib chiqishi uchun harorat darajalari (0 C) 
O’simliklarning nomi 
Minimal 
Optimal 
Maksimal 
Arpa, suli, bug’doy 
Makkajo’xori 
Oshqovoq 
Qovun 
Bodring 
Go’za
0-5 
5-10 
5-10 
10-15 
15-18 
10-12 
25-31 
31-37 
37-44 
37-44 
31-37 
25-35 
31-37 
37-44 
44-50 
44-50 
45-50 
40-46 
Haroratning minimal va maksimal nuqtalarida o’sish eng past darajada bo’ladi 
yoki to’xtaydi, lekin nobud bo’lmaydi. O’sishning to’xtab qolishi uzoqqa 
cho’zilganda o’simlik kasallikga chalinishi yoki asta-sekin nobud bo’lishi mumkin. 
Maqbul harorat darajasi o’sishning eng faol bo’lishini ta’minlaydi. 
O’simliklar haroratga bo’lgan munosabatlari asosida bir necha guruhga 
bo’linadi. 
1.Issiqsevar o’simliklar 2. Sovuqqa chidamli o’simliklar. 
Lekin aytish lozimki, o’sishni eng faol ta’minlaydigan fiziologik maqbul 
harorat hamma vaqt ham samarador bo’lmaydi. Chunki o’sishning eng tez borishi 
doim ham sog’lom va baquvvat o’simlik olish degan gap emas. Aksincha, ko’p 
organik moddalar sarf qilinishi natijasida o’simliklar kuchsiz bo’lib qolishi mumkin. 
Yorug`lik. O’simliklar yoruglikda ham, qorongida ham o’sadi. Lekin 
qorong’ida o’sgan o’simliklar o’zlarining me’yoriy shakllarini ancha o’zgartiradilar. 
Yashil rang yo’qoladi. Bular etiollangan o’simliklar deyiladi. Etiollangan o’simliklar 
me’yoriy o’simliklardan asosan, poyalarining haddan tashqari cho’zilishi va barg 
plastinkalarining esa aksincha, rivojlanmay qolishi bilan farq qiladi. Etiollangan 
o’simliklarning bo’gim oralig’i uzun bo’ladi. Mexanik to’qimalari yaxshi 
rivojlanmaydi, hujayralararo bo’shliqlar kata bo’ladi, barglar rivojlanmay qoladi. 
Yorug’likda o’sgan o’simliklar qorong’ida o’sgan o’simliklarga nisbatan past bo’yli 
ham ixcham tuzilishga ega. Hamma fiziologik jarayonlar bir me’yorda sodir bo’ladi. 
Yorug’lik tasirida hujayralarning cho’zilish fazasi tezlashadi va qisqa muddat ichida 

---