«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
364 
ustki qismlarini kemirib oziqlanishadi. Natijada o’simliklarni qurishiga olib keladi. 
Chorva mollari yaylovlarda uzluksiz boqilganda o’simliklarga salbiy ta’sir etadi. 
Biroq hayvonlarning o’simliklar hayotida ijobiy roli ham katta hisoblanadi. 
Jumladan, hayvonlar ishtirokida o’simliklar changlanadi, ularning urug’ va mevalari 
tarqaladi. O’simliklarning o’zlari ham bir-birlariga jiddiy ta’sir ko’rsatadi. Ular 
o’sadigan har qanday hududda turlar o’rtasida yorug’lik, namlik va ozuqa moddalari 
uchun uzluksiz kurash boradi. Natijada bir individ yoki turning rivojlanishi ikkinchi 
xil individ yoki turning nobud bo’lishiga olib keladi. Masalan shumg’iya va 
zarpechak kabi gulli o’simliklarning vakillari pomidor, qovun, tarvuz, bodring, uzum, 
beda va shu kabi madaniy o’simliklarda parazitlik qilib, ularning hosildorligini 20-30 
foizgacha kamaytirib yuboradi. Bundan tashqari yuksak o’simliklar ba’zi tuban 
o’simliklarning o’sib rivojlanishiga zamin yaratsa, ba’zi o’simliklarning o’sib 
rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. [2] 
Abiotik va biotik omillar o’simliklarda har xil kasalliklarni keltirib chiqaradi. 
O’simliklarning kasalliklari ikki guruhga bo’linadi: yuqumsiz (noinfeksion) va 
yuqumli (infeksion). Yuqumsiz kasalliklarga asosan tashqi muhitning abiotik omillari 
sabab bo’ladi. Bularga o’simliklarning mineral oziqlanish jarayonlarining hamda suv 
rejimining buzilishi, o’simliklarga o’ta sovuq yoki issiq haroratning ta’siri kabilarni 
ko’rsatish mumkin. Shuningdek, havo va tuproq tarkibidagi zaharli birikmalar, 
tuproqda to’planib qolgan gerbitsidlar, noqulay va kuchli yorug’lik manbalari, 
radiatsion nurlar, ayrim parazit o’simliklar va zamburug’lar tomonidan ajratiladigan 
toksinlar bunday kasalliklarni tug’diradi.
Yuqumli kasalliklarni viruslar, bakteriyalar, zamburug’lar va boshqa biotik omillar 
vujudga keltiradi. O’simliklar o’zining ontogenezida bunday organizmlar ta’siriga 
duchor bo’lib kasallanadi. Evolutsiya jarayonida ko’pchilik yavvoyi o’simliklarning 
bunday kasalliklarga nisbatan har xil himoya mexanizmlari rivojlangan. Ammo 
himoya mexanizmlari madaniy o’simliklarda kam taraqqiy etgan. Shuning uchun 
o’simliklarning rivojlanishiga abiotik va biotik omillarning ta’sir doirasini o’rganish 
muhim hisoblanadi[1].