«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
182 
таъсири ортиб бораётган худудларнинг флораси бу такрорийликнинг энг нозик 
бўлаги ҳисобланади. Шунинг учун Ер бағирлаган темиртикан- 
Tribulus 
terrestris L
.-ўсимлигининг биоэкологик ва дориворлик хусусиятлари каби 
масалаларга эътибор қаратдиш жоиздир. 
Ўсиб чиқиши- инсон таъсири остидаги ерларда. намга бўлган талабига 
кўра- ксерофит, озиқланишига кўра-мезотроф. 
Ўсимликнинг бўйи 10-60, баъзан 100-300 см га етадиган судралиб ўсувчи 
бир йиллик ўт ўсимлик,илдизи ингичка. Биз ўрганган ўсимликнинг бўйи 
қурғоқчил шароитда темир йўллар бўйида 15-33 смни, сернам экин далалари 
бўйида 115 см, экиб ўрганган майдончамизда 147 смни ташкил этди. 
Пояси цилиндирсимон асос қисмидан шохланган бўлиб туклар билан 
қопланган, ерга ёйилиб,озроқ кўтарилиб ўсади.Ўсимликнинг пояси дастлаб 
юқорига тик ва кейин аста-секин ётиб ўсиши аниқланилди. Темир йўл 
бўйларида ўсган ўсимликларда 7-9 та бирламчи шоҳлар, 15-16 та иккиламчи 
шоҳлар, экин далалар бўйида ўсганларда 13-17 та бирламчи, 28-30 та 
иккиламчи шоҳлар, экиб ўрганган яъни тажриба майдончамиздаги темиртикан 
ўсимлигида 21-27 тагача бирламчи шоҳлар,45-56 тагача пайдо бўлиши, ҳатто 
учламчи шоҳлар ҳам пайдо бўлиши аниқланди. Барглари қисқа бандли, пояда 
қарама-қарши ўрнашган, 5-8 жуфт баргчалардан иборат жуфт патли мураккаб 
барг. Баргчалари ланцетсимон ёки чўзинчоқ шакилли, бир оз ўткир учли ва 
текис қиррали. 
Қулай шароитда бу ўсимлик уруғи ўзининг оғирлигига нисбатан ўрта 
ҳисобда 100-120 миқдорда нам сингдиради. Уруғлар лабораторияда ва дала 
майдонига экилди. 
Ўсимликнинг Меваси -2-4 та қаттиқ тиканли, беш бўлак-бўлак ёнғоқчага 
ажраладиган қуруқ мева ҳосил қилади, кўриниши қийшиқ. Меваси уяда бутун, 
юлдузсимон жойлашган, уруғлари қаттиқ, 2-4 та ёнғоқчалардан ташкил топган, 
тўп ёки айрим-айрим, ажралган ёнғоқчалар ҳолидай бўлади. Ранги оч яшил 
рангли, ўзига хос кучсиз ҳидли ва ширинроқ-аччиқ мазага эга. узунлиги 13-22 
мм, эни 4,5-6,3 мм гача. 1000 дона уруғининг вазни 14-21 г га тенг. 
Уруғларнинг хона шароитидаги унувчанлиги учун энг қулай ҳарорат 15-20
0
С 
бўлиб, экилган уруғлар 6-8 кундан кейин 98-100% униб чиқди. Экишдан олдин 
2 соат давомида ивитилиб экилганда 5-7 кунни ташкил этди. Уч кундан кейин 
гипокотил узунлиги 7,2-9,3 см ни, бир ҳафтадан кейин эса 1,5-1,7 см ни ташкил 
этди. 
Пастроқ ҳароратда (4-5
0
С) униш муддати чўзилиб, 9-11 кунни униб, 
унувчанлик камаяди (67%) ва қийғос униб чиқиш учун 18-20 
0
С талаб этилади, 

---