«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

Acanthophyllum albidum
ва 
А.tenuifolim
 да ёшига қараб қуруқ қолдиқ миқдорининг ортиши 
№ 
Намуналар олинган 
жойлар 
2 йиллик 
4 йиллик 
R
f
г 
% 
г 
% 
номи 
зоналари 
1 
Хуржун тоғи 
Тоғ 
зона 
1,05 
4,2 
2,13 
8,52 
0,44 
2 
Сулук-ота 
1,30 
5,2 
2,75 
10,96 
0,44 
5 
Поп 
1,43 
5,7 
2,96 
11,84 
0,44 
3 
Чуст 
1,40 
5,6 
2,97 
11,88 
0,44 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
166 
4 
Чимён 
Адир зона 
1,45 
5,8 
2,99 
11,96 
0,44 
6 
Миндон 
1,5 
6,0 
3,29 
13,16 
0,44 
7 
А.tenuifolium 
1,48 
5,9 
3,0 
12,0 
0,44 
Бу ҳолни тоғ зоналарида вегатация даврининг адир зонага нисбатан кеч 
бошланиши ва эртароқ тугаши, ҳароратнинг нисбатан пастлиги ва кун 
узунлигининг фотосинтез жараёнига таъсиридан деб қараш мумкин, чунки 
синтезланган углевод миқдорининг камайиши сапонин миқдорининг 
камайишига олиб келади. Адир зоналарида эса бу ҳолни акси кузатилади.
Қуруқ қолдиқ таркибини юпқа қатламли хроматография ёрдамида 
ўрганишда сапонин тутувчи ўсимликларнинг кимёвий таркибини ўрганишга 
бағишланган кўплаб адабиётлардаги [3-4] маьлумотларга кўра, сапониннинг 
қайси ўсимликдан олинишидан қатъий назар, унинг молекуласидаги 
тритерпеноид қисми ўзгаришсиз қолади, асосий ўзгариш углевод қисмининг 
тузилиши ва миқдорига боғлиқлиги аниқланган [5]. Шунингдек 
A.albidum
турининг кимёвий таркиби, айниқса углевод қисми деярли ўрганилмаган. Агар 
A.albidum турининг кимёвий таркиби шу туркумга мансуб бошқа турларники 
билан солиштирилиб таҳлил қилинганда унинг алоҳида тур эканлги янада 
ойдинлашган бўлар эди.