"Biofizikadan amaliy mashg’ulotlar" o’quv qo’llanmasi umumiy biofizika kursining fizikа-kimyo va elektrobiologiya bo’limlariga taаlluqli amaliy mashg’ulotlarning nazariy va amaliy masalalarni o’z ichiga oladi

dj
 
C1 C2 
0,1-0,01 
0,1-0,001 
0,1-0,0001 
0,01-0,001 
+-Kation va anion harakatchanliklari kattaligi ilovada keltirilgan.

---

28 
So`ngra diffuzion potensiallar farqi nazariy kattaliklari bilan birinchi galda agarli sifon 
ishlatib o`lchab olingan kattaliklar, ikkinchi galda suyuqlik bilan to`ldirilgan sifon vositasida 
o`lchab topilgan kattaliklararo chetlanishlar hisoblab topilib, ular ham yuqoridagi jadvalga 
ko`chiriladi. Jadval ma`lumotlarini bir-birlari bilan taqqoslab, quyidagi savollarga javob 
yoziladi. 
1. Diffuzion potensiallar farqining kattaliklari qanday omillarga bog`liq? 
2.Variantlardagi eritmalararo agarli va suyuqlik sifonlari joylashtirib o`lchab olingan 
potensiallar farqlari orasidagi nomuvofiqlikni qanday tushuntirsa bo`ladi? 
Eslatma.
1. Bir eritma boshqasiga almashtirilganda, oraliq va kontakt sifonlarning 
uchlari har gal ularning navbatdagi eritmalarga tushirilishidan oldin, distillangan suv bilan 
chayilishi, keyin esa filtr qog`oz bilan quritilishi zarur. 
2. O`lchash ishlari bajarilib bo`lingach, oraliq va kontakt sifonlar qurilmadan olinadi va 
ehtiyotlik bilan distillangan suvda chayiladi va kaliy xloridning to`yingan eritmasi quyilgan 
kristalizatorga tushirilib, ustidan qopqoq bilan yopib qo`yiladi.
7-FAZALARARO POTENSIALLAR 
Bir-birlari bilan aralashmaydigan suyuqliklarni ajratib turadigan chegara bo`lim orqali, 
ionlarning notekis tarqalishi tufayli, potensiallar farqining kelib chiqishini birinchi bo`lib 
Nernst
ko`rsatgan edi. Ionlarning fazalarda tarqalishi ularning taqsimlanish koeffitsientlari bilan 
belgilanib, o`zaro tegib turgan fazalarning birida kationlar yaxshi erisa, ikkinchisida, anionlar 
yaxshi eriydi. Natijada, birinchisining chegara bo`limida musbat zarralar yig`ilsa, ikkinchisida, 
manfiy zaryadlar yig`iladi va chegara bo`limida qo`sh elektr qavati, ya`ni, chegara potensiali 
vujudga keladi. Kelib chiqqan chegara potensiali ionlarning navbatdagi taqsimlanishini 
to`xtatadi. Haqiqatan ham, agarda suvmas faza chegarasida kationlar to`planishi tufayli musbat 
zaryadlangan qavat hosil bo`lsa, elektrostatik kuchlar o`sha fazada kationlarning navbatdagi 
erishini cheklaydi, va aksincha, anionlarning erishi uchun qulay sharoit yaratadi. Natijada fazalar 
chegara bo`limining yaqinida qarama-qarshi zaryadli ionlarning konsentratsiya gradientlari 
paydo bo`ladi. Konsentratsiya gradienti qancha katta bo`lsa, potensiallar farqi ham shunchalik 
katta bo`ladi. Shu sababdan, suv-yog`, suv-gvoyakol, suv-amil spirti va hokazolar kabi 
konsentratsion zanjirlar yetarli kattalikka ega EYuK (Elektr Yurituvchi Kuch) hosil qilishi 
mumkin. Shu xildagi sistemalarni 
Beytner 
(1920) batafsil o`rgandi. 
Beytner tomonidan qisqacha qilib, "yog`" deb atalgan faza har ikkala tomonidan suvli 
eritmalar bilan chegaralangan bo`lsin. Eritmalarning konsentratsiyalari va tarkibi bir xil bo`lgan 
sharoitda sistemada potensiallar farqi kelib chiqmaydi. Agarda, "yog`" fazaning bir tomonida 
oleat natriyning suvli eritmasi, ikkinchi tomonida esa, natriy xlorid eritmasi bo`lsa, sistema 
taqsimotini quyidagicha tasvirlash mumkin: