Bino va inshootlar

Sanoat binolariga qo‘yiladigan asosiy talablar
Tayanch so‘z va iboralar: 
: Muvofiqligiga ko‘ra, mustahkamlik, 
ustuvorligi
 
Reja:
1.
Sanoat binolarining muvofiqlik talablari 
2.
Sanoat binolarining texnik talablari 



---

47 
3.
Sanoat binolarining arxitektura- badiiylik talablari 
Sanoat binolari va inshootlarini loyihalashda to‘rtta asosiy masala 
birgalikda hal qilinadi. 
1.
Muvofiqligiga ko‘ra ko‘zda tutilgan texnologik jarayonga ko‘proq 
javob beruvchi bino va inshootlar hajmiy rejalangan sxemasini yaratish. 
2.
Muxandislik- konstruktiv echimlari- hozirgi zamon qurilish 
ashyolari va konstruksiyalarini ko‘plab bino va inshshotlarni talab darajasida 
mustahkamlik va ustuvorligini ta’minlash. 
3.
Arxitektura- badiiylik darajasi- bino va inshshotlarning va bugun 
korxona ansamblining arxitekturaviy ko‘rinishi birgalikda badiiylik talablariga 
javob berishi. 
4.
Iqtisodiy masalada- bino va inshootlarni qurish va ishlatish 
chog‘ida chiqimlari minimal miqdorda bshlishi kerak. 
Muvofiqlik talablari- bu binoni o‘z vazifasiga mos, muvofiq kelishi va 
bino ichida texnologik dastgohlarni qulay joylashishi, binoni ekspluatatsiya 
talablariga javob berishi, xizmat muddati, hajmiy rejalashtirish echimlari va 
boshqalarni o‘z ichigi oladi. 
Binolarga qo‘yilgan texnik talablarda esa- bino konstruksiyalarining 
ustuvorligi, uzoq muddat ishlatilishi, yong‘inga qarshi chora va tadbirlar hamda 
binoni industrial usullar bilan qurish tushuniladi. 
Arxitektura-badiiylik talabiga ko‘ra, bino chiroyli, hashamatli ko‘rinishga 
ega bo‘lishi va shu bilan birgalikda kishilar talab ehtiyojlarini to‘la qondirishi 
tushiniladi. 
Iqtisodiy talablarga esa bino loyihasini yaratish va uni qurish davridagi, 
binoni ishlatish davrida, shuningdek texnologik jarayonni tashkil qilishda 
sarflanadigan harajatlarning minimal bo‘lishi, bino hajmi va maydonidan 
optimal darajada foydalanish, binoni qurishda maxalliy qurilish ashyolari va
industrial konstruksiyalardan oqilona foydalanish orqali erishiladi. 
Ishlab chiqarish jarayoni materiallar va buyumlarni korxona hududi 
bo‘ylab, sexlararo va sex ichida harakatlanishini, sexda yoki ombor- da 
saqlanishini 
hamda 
texnologik 
(ishlanadigan 
materialdan 
sifatiy 
o‘zgiirishlar bo‘lishiga olib keluvchi jarayonni) qamrab oladi. 
Texnologik jarayon juda xilma-xil bo‘ladi Masalan, mashina detal 
larini bo‘yash yoki pardozlash texnologik jarayoni, ularni tashqi ko‘ri 
nishini o‘zgarishi, unga yangi estetik ko‘rinish berish bilan tavsif- 
lanacdi. Mashinalarni yig‘ish jarayoni esa mashina konstruksiyasini va 
ishlashini tashkil etish uchun detallarni o‘zaro joylashtirish va tutashti- 
rish biilan tavsiflanadi. 
Tesxnologik jarayon dastlabki mahsulotga, buyumlar yarim fabri- 
katlae-iga ishlov berish va ularni qayta ishlash usullari to‘g‘risidagi fan 
asosida tarmoqlar texnologiyalari qonunlariga binoan ishlab chiqiladi. 
Sainoat korxonasini butunlay yoki uning alohida sexini loyi- 
halaslhda loyihaning texnologik qismi tuziladi. Bu qismda ishlab 
chiqarish usulini, jihoz turini, uning mehnat unumdorligini \a shun- ga 

---

48 
o‘xshashlarni tanlash bilan bog
L
!iq barcha masalalar ycchiladi. Bu qismda 
loyihalashning birinchi bosqichida texnologik. sxema, texnologik 
jarayonda qabul qilingan ish bajarish ketma-ketligi va shundan kelib 
chiqib esa jihozlarning o‘rnatish ketma-ketlig;i hamda ishlab chiqarish 
xonalarini joylashtirish tartibi lial etiladi. 
Arxitektor va quruvehi-muhandis tarmoq muhandis-texmologlari 
bilan hamda transport sohasi mutaxassislari bilan hamkorlikda jihoz- 
larni berilgan ketma-ketlikda sxema bo‘yicha qo‘yishadi. Texnologik 
jarayonga javob beruvchi shartlarga asosan bino materiali va Ronstruk- 
siyasini tanlab, sexlarni o‘rinlariga joylashtirishadi. Bu masalani si- fatli 
chiqishi uchun arxitektor va quruvchi ishlab chiqarishning texnologiyasi 
asoslarini bilishlari muhim hisoblanadi. O‘z nsavbatida. texnolog ham 
sanoat qurilishi asoslarini bilishi sliart. Faqat ularning o‘zaro ijodiy 
hamkorligi bo‘lgandagina sainarali loyihalaryai
-
atish im- koniyati 
beriladi. 
Texnologik jarayon bu binoning echimini, ya’ni uning o‘lchamlari. 
shakli. konstruksiyasi, sanitar-texnik jihozlari va tashqi ko’rinishini 
aniqlashning asosiy omili hisoblanadi. 
Ishlab chiqarish jarayoni binolarni loyihalashda ayrim talablarga 
rioya qilishga undaydi. Bu talablar ikkita asosiy holatdan kelib chiqadi: 
—
muhitni shunday parametrlar bilan ta’minlash zarurki, 
mahsulot- ning yuqori sifatga ega bo‘lishini ta’minlash uchun texnologi 
kjarayon qulay shart-sharoitlarga ega bo‘lsin; 
—
muhitni shunday parametrlar bilan ta’minlash lozimki, u nda 
inson 
ish 
faoliyati 
uchun 
muhim 
hisoblangan 
sanitar-gigienik 
(scDg‘iikning saqlanishi. yuqori mehnat mahsuldorligini ta’minlanishi, 
ch archashni kamaytirilishi uchun) qulayliklar yaratilsin. 
Bu shart-sharoitlardan kelib chiqqan holda ishlab chiqarish bi- 
nolariga texnologik, texnik, me’moriy-badiiy va iqtisodi^ talablar 
qo‘yiladi. 
Texnologik talablar jumlasiga inshootning ichki fazosiga, havo 
muhitiga, yorug‘lik va akustik tartiblariga qo‘yilgan shartlar kiradi 
Inshoot konstruksiyalarining mustahkam, ustuvor, uzoq muddatga 
chidamli, portlashga, yong‘inga xavfsiz bo‘lishligi va boshqalar texnik 
talablarni tashkil etadi. 
SHaharsozlik, me’moriy majmualar, bino arxitekturasi va uning 
intereriga qo‘yilgan shartlar me’moriy-kompozitsiyaviy echim ta- 
lablarini tashkil etadi. 
Iqtisodiy talablar jumlasiga inshoot hajm-rejaviy. konstruktiv, 
me’moriy-badiiy echimlariga sarf bo‘luvchi vositalarning iqtisodli 
bo‘lishligi kiradi. 
Har qanday sanoat inshooti yuqorida keltiriigan talablarga javob berishi 
shart. Bu talablarga rioya qilish uchun sanoat inshootlarini loyi- halashning 
asoslarini puxta egallash zarur 

---

49