|
daxliz
,
ayvon, eshik usti soyaboni
va boshqalar ham bo‘lishi mumkin.
Ekspluatatsiya va sanitariya-gigiena shartlarini ta’minlash uchun
binolar,
sanitariya-texnika
va
injenerlik qurilmalari
bilan jihozlanadi.
Bularga isitish qurilmalari, issiq va sovuq suv ta’minoti, ventilyasiya,
kanalizatsiya, ahlatni chiqarish, gazlashtirish, energiya bilan ta’minlash,
telefonlashtirish va boshqalar kiradi.
Poydevor, devor, ustun va qavatlararo qurilmalar binoning ostovini
(negiz yoki skleti) tashkil qiladi.
Oddiy qilib aytganda vertikal va gorizontal yuk ko‘taruvchi elementlar
fazoviy sistemasini hosil qiladi.
Ostov turg‘un keraklicha mustahkamlikka ega bo‘lmog‘i lozim.
U shu bilan bir qatorda bino konstruktiv sistemasini belgilab ham
beradi.
Bino konstruktiv echimini loyihalashning dastlabki bosqichi
konstruktiv sistema qurilish sistemasi va konstruktiv sxemani aniqlashdan
boshlanadi.
vertikal yuk ko‘taruvchi konstruksiyalarning turlariga mos ravishda
quyidagi asosiy konstruktiv sistemalarni ajratish mumkin:
devorli (karkassiz), karkasli, hajmiy blokli, stvolli va qobiqsimon
konstruktiv sistemalar.
Konstruktiv
sistema
binoning
mustahkamligini,
ustivorligini
ta’minlovchi, o‘zaro bog‘langan vertikal yuk ko‘taruvchi konstruksiya-
larning majmuasidir. Konstruktiv sistemani tanlash bilan binodagi har bir
konstruksiyaning statik roli belgilanadi. SHuning uchun ham konstruktiv
sistemani tanlashdagi asosiy masalalardan biri vertikal yuk ko‘taruvchi
konstruksiyalarga gorizontal yuklarni taqsimlanish xarakterini va ular
orasidagi o‘zaro ta’sirlarni aniqlashdir. U loyihaning hajmiy-plan
echimiga, me’moriy-kompozitsiyasiga va iqtisodiy ko‘rsatkichlariga
ta’sir ko‘rsatadi. SHuning bilan birga konstruktiv sistemani tanlashga
loyihalanayotgan binoning tipi, uning
qavatliligi va qurilishning injener-geologik sharoiti ham ta’sir ko‘rsatadi.
Poydevor binoning asosiy konsturktiv elementlaridan biri hisoblanib, u
binoning er ustki qismidan tushayotgan og‘irlikni zaminga uzatib beradi.
Binolar erto‘lali bo‘lsa, poydevorlar erto‘la xonalarini o‘rab turuvchi
konstruksiya vazifasini ham bajaradi.
Poydevorlar har xil tashqi kuch va muhit ostida bo‘ladi. Bu ta’sirlar
quyidagilardan iborat: butun binoning og‘irligi, grunt ko‘tarilishi va
muzlashidan hosil bo‘ladigan ta’sir kuchlari, seysmik ta’sirlar, tovush
ta’siridan binoning titrashi, o‘zgaruvchan harorat, namlik, kimyoviy
moddalar ta’siri, bakteriyalar, zamburg‘lar, hashorotlar ta’siri va h.
Iqtisodiy va mehnat sarfi jihatidan ancha qulay bo‘lgan lentasimon
yig‘ma temirbeton poydevorlar zavodlarda tayyorlangan poydevor
elementlaridan teriladi va ularni har qanday obi-havo sharoitida ham
o‘rnatish mumkin. Lentasimon yig‘ma poydevorlar poydevor yostiq blokdan
(qalinligi 300mm va 400 mm, eni 1000mm dan 2800 mm gacha, uzunligi
1180 mm dan 2390 mm gacha) hamda poydevor devori blokidan (eni 300mm,
400mm, 500mm va 600 mm, balandligi 580mm va uzunligi 780mm va
2380mm) iborat bo‘ladi.
Poydevor yostiq bloklar qumli zaminlarda to‘g‘ridan-to‘g‘ri zaminga,
boshqa hollarda esa shibbalab oldindan mustahkamlangan (qalinligi 100150
mm qilib to‘kilgan shag‘al-qum) zaminga o‘rnatiladi. Poydevor bloklari “6-
12” kabi markalanib, bu erda 6 soni poydevor eni, 12 soni esa poydevor
uzunligini (dm.da) ifodalaydi. Erto‘la devori bloklari yaxlit va ichi g‘ovakli
qilib ishlab chiqariladi.
Yirik panelli va hajmiy blokli binolar qurilishida poydevorlarning
yangi konstruktiv echimlaridan ham foydalaniladi. Bunda gorizontal holda
zaminga o‘rnatilgan katta o‘lchamli element, ya’ni qalinligi 300mm va
uzunligi 3,5m bo‘lgan temirbeton plita ustiga qalinligi 240mm, katta
teshiklari bo‘lgan havonsiz (og‘ma tirgovichsiz) ferma shaklidagi, balandligi
erto‘la balandligiga teng bo‘lgan panel qo‘yilib, ular poydevorlar yordamida
tutashtiriladi.
Ma’lum qiyalikka ega bo‘lgan joylarda poydevorlar devori binoning
uzunasi bo‘ylab pog‘onali qilib olinadi, bunda pog‘ona balandligi 0,5 m
gacha, pog‘ona eni esa kamida 1,0 m bo‘lishi kerak.
Binoning yonma-yon turgan va masalan, har xil balandlikka ega
bo‘lgan ikki qismining bir-biriga ta’sir etmasin uchun quyma lentasimon
poydevor qo‘yishda ajratuvchi tirqish qoldirilib, u erga tol bilan o‘ralgan
yog‘och taxta qo‘yib ketiladi. Agar yig‘ma poydevor ishlatilsa, u holda bino
poydevoridagi yoriq poydevor bloki vertikal chokini bir chiziqda bo‘lishi
orqali ta’minlanadi. Alohida turuvchi poydevorlar zamin grunti etarlicha
mustahkam bo‘lgan joylarda, kam qavatli binolar qurilishida, ko‘p qavatli
karkasli binolarda (poydevor chuqurligi 4-5m bo‘lgan binolarda) hamda
erto‘lasiz binolarda lentasimon poydevor ishlatilishi iqtisodiy jihatdan
nomaqbul bo‘lganda ishlatiladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
