Bino va inshootlar

10-rasm. Hajmiy bloklarning ko‘p qatlamli tashqi devorli echimlari.
Takrorlash uchun savollar:
1) Hajmiy-bloklardan barpo etiladigan binolarning asosiy afzalligi
nimalarda namoyon bo‘ladi?
2) Binoning hajmlarini bloklarga bo‘lishning qanday usullari bor? 3)
Binodagi funksional vazifasiga ko‘ra hajmiy bloklar qanday turlarga
bo‘linadi?
4) O‘lchamlariga ko‘ra hajmiy bloklar qanday turlarga bo‘linadi?
5) Og‘irligi bo‘yicha hajmiy bloklar qanday turlarga bo‘linadi? 6)
Ichki fazosining ochiq yoki yopiqligi bo‘yicha hajmiy bloklar
qanday turlarga bo‘linadi?
7) Konstruktiv-texnologik echimlari bo‘yicha hajmiy bloklar qanday
turlarga bo‘linadi?
8) Bloklarning tayanish usuli bo‘yicha hajmiy bloklar qanday turlarga
bo‘linadi?
9) Hajmiy-blokli
binolarning
qanday
konstruktiv
sistemalari
qo‘llaniladi?
10)
Hajmiy blokli binolarning tashqi devorlari qanday echimlarga
ega bo‘lishi mumkin.
11)
Binoning eni yo‘nalishida hajmiy bloklarning o‘lchamlari
qancha bo‘lishi mumkin?

---

106
5-Amaliyot mavzu: Zilzilaviy xududlarda binolarni loyihalashning
xususiyatlari: tarxiy va konstruktiv choralar. Zilzilaviy xududlarda
qurilish konstruksiyalarining birikishi.
Reja:
1.
Zilzilaviy hududlarda foydalaniladigan binolar.
2.
Zilzilaviyligi 7,8,9 balli hududlarda quriladigan binolar.
3.
Zilzilaviy hududlarda binolar poydevorlarini loyihalash.
Tayanch iboralar:
Zilzilaviy hududlarda foydalaniladigan binolar, binolarni
hajmiy-rejalash,
konstruktiv
echimlarini,
qurilish
materiallari
va
konstruksiyalarini tanlash, Zilzilaviy tumanlar uchun binolarni loyihalash.
Meyoriy qoidalar yoppasiga quriladigan karkas panelli, yirik panelli va
hajmiy blokli turar-joy, jamoat binolarini loyihalashda keng qo‘llaniladi.
Zilzilaviy tumanlar uchun binolarni loyihalashda shu tumanlar uchun maxsus
ishlab chiqilgan bir tipdagi yig‘ma konstruksiyalardan foydalanish zarur.
Zilzilaviy hududlarda foydalaniladigan binolar, xuddi zilzila kam
bo‘ladigan hududlardagidek zilzila bo‘lgunga qadar kuchlanish holatida turadi,
shuning uchun ham ular umumiy qurilish normasiga muvofiq ravishda
foydalanishning hamma talablariga javob berishi kerak. Faqat zilzila
boshlangan paytda, ya’ni binoga qo‘shimcha tashqi kuch tasir etayotgandagina,
binoni loyihalashda mo‘ljallangan mustahkamlik zahirasi ishga tushadi. Demak,
binoning yuk ko‘tarish qobiliyati ekspluatatsiya va zilzila natijasida paydo
bo‘ladigan zo‘riqishlar tasiri holatiga mo‘ljallab loyihalangan bo‘lishi zarur.
Binolarni hajmiy-rejalash, konstruktiv echimlarini, qurilish materiallari
va konstruksiyalarini tanlash, alohida konstruktiv echimlarini loyihalashda va
qurishda normativ hujjat talablariga, asosiy qurilish materiallarini tejamli
ishlatish bo‘yicha texnik qoidalar, shuningdek QMQ 2.01.03-96 ning
“Zilzilaviy hududda qurilish” meyoriy qoidasi bo‘yicha tanlash kerak.
Zilzilaviyligi 7,8,9 balli hududlarda quriladigan binolar uchun maxsus
talablar joriy qilinadi.
YUqorida qayd qilingan binolarni loyihalashda quyidagilarga amal qilish
zarur:
- seysmik zo‘riqishning eng kichik qiymatlarini taminlaydigan
materiallar, konstruksiyalar, sxemalar qollash;
- odatda konstruksiyalarning mustahkamligi va og’irligi teng
taqsimlangan holda simmetrik konstruktiv sxemalarni qabul qilish kerak.
Rejada
to‘g‘ri
burchakli
parallel
joylashgan
oraliqlarning
balandliklarini bir xil loyihalash tavsiya etiladi;

---

107
- yig‘ma elementli binolar tutashgan joylarini kuchlanishlar
mintaqasidan tashqariroqda joylashtirish, konstruksiyalarning yaxlitliligini va
bir jinsliligini yig‘ma yirik elementlarni qo‘llagan holda taminlash kerak;
- ko‘p qavatli binolarda chiziqli elementlardan tuzilgan yig‘ma
karkaslarda to‘sinlarni ustunlar bilan birlashtirish, ularning o‘zaro ulangan
joylarida mustahkamlikni taminlash kerak.