Bino va inshootlar

7-rasm. Yirik panelli devorlarning gorizontal choklari:
a -
kontaktli chok; b- platformasimon chok; v -
kombinatsiyalangan chok; g -monolit chok. 1 - tashqi devor
paneli; 2 - yopma plitasi; 3 -ichki devor paneli; 4 - sement- qum
qorishmasi; 5 - elastikqistirma.80

---

87
SHponkasiz vertikal choklarda panellarning o‘zaro tutashgan yon sirti
butun balandlik bo‘yicha bir xil (odatda tekis) shaklga ega bo‘ladi (8-rasm,
a).
8-rasm. Yirik panel devorlarning shponkasiz (a) va shponkali (b) vertikal
choklari; 1 - shponka hosil qiluvchi beton.
SHponkali vertikal choklarda esa panelning yonida maxsus
o‘yiq(shponka) lar qilinadi (8-rasm, b). CHok beton yoki qorishma
bilanto‘ldirilgandan so‘ng o‘yiqlarda hosil bo‘ladigan shponkalar panellarbir-
biriga nisbatan siljiganda hosil bo‘ladigan zo‘riqishlarni qabul qiladilar.
Vertikal choklarning profili (bichimi) va shponkalarningshakllari turlituman
bo‘lishi mumkin. SHponkali choklar beton yokitemirbeton chok bo‘lishi
mumkin. Temirbeton choklarda ko‘ndalang vabo‘ylama armatura bo‘ladi.
Bunday choklar asosan binolarning zilzilabardoshligini oshirish maqsadida
seysmik hududlarda qo‘llaniladi.
SHponkasiz va beton shponkali vertikal choklarda cho‘zilishda
hosilbo‘ladigan
zo‘riqishlarni
maxsus
po‘lat
bog‘lovchilar
qabul
qiladilar.Vertikal
choklarda
qo‘llaniladigan
po‘lat
bog‘lovchi
elementlarningjuda ko‘p turlari mavjud. Ulardan zilzilali xudud bo‘lganligi
uchunO‘zbekistondaasosan ilgakli-skobali (9-rasm, a) va shponkali
temirbetonbog‘lovchilar (9-rasm, b) qo‘llaniladi.

---

88
9-rasm. Yirik panel devorlardagi po‘lat bog‘lovchilar:
a -ilgakli- skobali
bog‘lovchi; b-shponkali temirbeton bog‘lovchi; 1-tashqi devor
paneli; 2-ichki devor paneli; 3-ilgak; 4skoba; 5-chiqib turadigan armatura; 6-
uzluksiz vertikal armatura; 7-biriktiruvchi armatura sterjni.
Bog‘lovchilarning qolgan payvandlanadigan, boltli, qulfsimon,
"qaldirg‘och dumi" kabi turlari noseysmik xududlarda qo‘llanilishlari
mumkin.
Suvdanhimoyaqilishsistamasigaqarabvertikalchoklarniqo‘yidagiturlar
gabo‘lishmumkin: yopiq, drenajlivaochiqchoklar (2.10-rasm).
YOpiqchoklarningtashqiqismisintetikmastikalarbilanzichlashtirilgan
bo‘ladi.
Elastikqistirmasifatidagernitvaporoizoldan,
zichlashtiradiganmastikasifatidaesapolisulfit,silikatvapoliizobutilen
mastikalardan, tiokolkauchukiasosidaolinadiganU-30, U-ZOM, UZ-35, GS-1,
UT-35,
UM-40,
UMS-5Ovaboshqazichlatkichlardanfoydalaniladi.
Himoyaqatlamisifatidapolimersementbirikma,
yorug‘liknuriniqaytaruvchibo‘yoqqo‘llanilshimumkin.
Drenajlichoklardatasodifankiribqolgansuvniulardanchiqaribyubori
shuchunsuvoqizg‘ichmoslamaqilinadi.
Ochiqchoklarichkivatashqikonstruktivqatlamlariegiluvchanbog‘lovchilaryorda
m idabiriktirilganuchqatlamlipanellarqo‘llanilgandabarchaiqlimiyxududlar
daishlatilishimumkin.
Boshqaxildevorpanellaridaochiqchoklarfaqatiliqvaissiqxududlardaishlati
ladi.
Ochiqchokdakanalbo‘lmasligihammumkin.
Yirikpanellibinolarning

---

89
1-qavatidatashqidevorlarningvertikalchoklarialbattayopiqchokbo‘lishikerakva
boshqaqavatlaridaochiqyokidrenajlichokqo‘llanilishimumkin.
Tashqidevordagibarchabiriktiruvchipo‘latelementlargakorroziyagaqarsh
iishlovberilishikerak.
Yirikpanelliuylarningichkidevorlaribirqatorliqilibbo‘laklargabo‘ linadi,
ya’niichkidevorpanellariningbalandliginibirqavatgamuljallabqabulqilin adi.
Ichki devor panellarininguzunligi 3600 mm dan 6600 mm gacha bo‘lishi
mumkin.
Ichki panellarining turli xil konstruktiv echimlari mavjud.Ularnieshik o‘rnisiz -
yaxlit, zarur hollarda esa turli ko‘rinishlardaeshik o‘rni qo‘yib tayyorlash mumkin
(11-rasm).