Bino va inshootlar qurilishi

Gorizontalko„chiriladigan (suriladigan) qolip
– gorizontal uzun konstruksiyalar va 
inshootlarni hamda kesimi berk katta perimetrli konstruksiyalarni betonlash uchun muljallangan. 
Sirpanuvchi (sirg„anuvchi) qolip
– baland bino va inshootlarni devorlarini betonlash uchun 
qo‗llaniladi. Bu qolip fazoviy shaklga ega bo‗lib, devor perimetri bo‗ylab o‗rnatiladi va betonlash 
maromiga qarab gidrodomkratlar yordaida ko‗tarib boriladi.

---

Ris. 2. Skolzyaщaya opalubka (fragment): 1 — domkratnыy sterjen; 2 — gidravlicheskiy domkrat; 3 
— domkratnaya rama; 4 — rabochiy nastil; 5 — щit opalubki; 6 — karkas rabochego nastila; 7 — 
vnutrennie podvesnыe podmosti; 8 — kozыryok po narujnomu perimetru opalubki; 9 — narujnыe 
podvesnыe podmosti. 
Pnevmatik qolip
– egiluvchan, inshoot o‗lchamlari bo‗yicha bichilgan havo o‗tkazmaydigan 
qobiq. Qolip ish xolatigao‗rnatilib , uni ichkarisida havo yoki boshqa gaz yordamida ortiqcha bosim 
hosil qilinadi va betonlanadi. Bu turdagi qolip hajmi nisbatan katta bo‗lmagan egri chiziqli
ko‗rinishdagi inshootlarni betonlashda qo‗llaniladi.

---

Ko„chirib olinmaydiganqolip
– konstruksiyalarni qolipi ko‗chirilmaydigan, pardoz 
qoplamasiz hamda issiqlik izolyasiyasi va gidroizolyasiyasizli barpo etishda qo‗llaniladi. Beton 
ishlarini bajarganda qolip sistemalarining quyidagi yordamchi elementlari qo‗llaniladi:
Osma so‘rilar – 
maxsus so‗rilar, devorlarga fasad tarafidan kronshteyn yordamida osiladi. 
Kronshteynlar devorlarni betonlash chog‗ida qoldirilgan teshiklarga mahkamlanadi.
Dumalatib chiqariladigan so‘rilar 
– tunnel qoliplarni yoki demontaj qilingan yopma 
qoliplarni dumalatib chiqarish uchun mo‗ljallangan surilar.
Bo‘shliq xosil qiluvchilar −
maxsus qolip
,
monolit konstruksiyalarni shakllanishida deraza, 
eshik va boshqa o‗rinlarni xosil qilish uchun mo‗ljallangan.
Monolit konstruksiyalarni texnologikligini oshirishga va beton ishlarni majmuali bajarishda 
mexnat sarfini kamaytirishning asosiy yo‗nalishlari:
•kimyoviy qo‗shimchali yuqori qo‗zg‗aluvchanli va qo‗yma beton qorishmalarini qo‗llashga 
o‗tish, bu o‗z navbatida betonni tashishga, joylashtirishga va zichlashga bo‗lgan mexnat sarfini 
minimumgacha kamaytiradi − qo‗l mexnatini 35%, dan 8% pasayishi va bir vaqtning uzida
betonlashni jadallashtirish oshganda beton qorishmasini joylashtirish nisbiy tannarxi anchaga 
kamayadi; 
• to‗liq tayyor armokarkaslarni qo‗llash, payvandli biriktirishdan mexanik tutashuvlarga 
o‗tish − mexnat sarfini 1,5... 2 martaga pasaytirish; 
• maxsus antiadgezion polimer qoplamalar bilan qoplangan inventar, tozalash va moylash 
ishlari bajarilmaydigan modul sistemali tez ko‗chirib olinadigan qoliplarni qo‗llash; 
• uzluksiz betonlashni qo‗llaydigan qolip sistemalaridan foydalanish, demontaj qilishga 
mexnat sarfi bo‗lmaydigan yoki kamaytiradigan ko‗chirib olinmaydigan qoliplarni qo‗llash. 
Agarda, monolit temir beton konstruksiyalarni barpo etishga ketadigan mexnat sarfini 100% 
deb qabul qilsak, shundan qoliplarni o‗rnatishga ketgan mexnat sarfi taxminan – 45... 65%, armatura 
o‗rnatishga – 15... 25% va betonlashga – 20... 30% ni tashkil etadi.