Bino va inshootlar qurilishi

 
Montaj qilish va ishlarni birgalikda bajarish usullarini tanlash
 
Montajni tashkil etishning asosiy sxemalari
. Bir qavatli sanoat binolarini montaj 
qilishning asosiy sxemalari ishga jalb qilingan kranlar soni bilan bog‗liq: 
• barcha konstruksiyalarni, poydevorlardan boshlab bitta kran bilan montaj qilish; 
• konstruksiyalarning er osti qismini bitta kran bilan,er usti qismini boshqa kran bilan 
montaj qilish; 
• har bir qamrovda mustaqil kran bilan montaj qilish; 
• mustaqil kranlar bilan bir qavatli sanoat binolari karkasining turli xil konstruksiyalarini 
montaj qilish (poydevorlar, ustunlar, kran osti to‗sinlari, fermalar, tomyopmaplitalari, devor
panellari) – 5 ... 7 oqimlar. 
Bir qavatli sanoat binolarini barpo etishda qamrov yoki mont aj qilish uchastkasi sifatida 
ishlarni maksimal darajada qo‗shib olib borish uchun binoning bir oralig‗ini yoki uning bir 
qismini harorat choklari orasidagi chegarada qabul qilish mumkin. 

---

Qurilishni tashkil etish ishlariningoqimli (uzluksiz) bo‗lishini ta‘minlash kerak, uning 
mohiyati barcha montaj va boshqa hamrox operatsiyalarni uzluksiz va bir tekisda bajarishdan 
iborat. Oldindan tegishlicha ishlab chiqarish ritmini (sur‘atini) yaratish zarur bo‗lib, bunda 
qurilishning barcha ishtirokchilari berilgan vaqt oralig‗ida ishchilar va ishlovchi mexanizmlar 
parkiningdoimiy o‗zgarmas miqdorida, qurilish va montaj ishlarini birgalikda olib borishda 
ma‘lum ish hajmini bajarishadi. 
Inshootlarning murakkabligi va ayrim ish turlarining ko‗proq mexnat talab etishga 
bog‗liq holda oqimli (uzluksiz) qurilishni loyihalashda oqimli bajariladigan ishlar ro‗yxatiga 
quyidagi ishlar kiritilishi mumkin: er qazish ishlari, poydevor qurish bo‗yicha beton ishlari, 
qurilish konstruksiyalarini montaj qilish, texnologik uskunalarni montaj qilish, issiqtexnik, 
santexnik, ventilyasiya, elektrotexnik va shu kabi ishlar. Qurilish maydonchasida bir necha kran 
mavjud bo‗lganda konstruksiyalarni montaj qilish bo‗yicha ishlar poydevorlarni, ustunlarni, kran 
osti to‗sinlarini, yopma elementlarini, devor panellarini osishni mustaqil oqim bilan montaj 
qilishga ajratilishi mumkin. Qurilishning oqimli ishlab chiqarishini ishlab chiqqanda montajdan 
keyingi pardozlash ishlari majmuini ham kiritish maqsadga muvofiqdir.
Qurilishda ishtirok etuvchi turli kasb ishchilarini aniq taqsimlash bunyod etilayotgan 
binoni qamrovlarga ajratish bilan ta‘minlanishi mumkin bo‗lib, ular o‗z navbatida montaj 
qilinuvchi yoki ishchi uchastkalariga bo‗linadi, ularning har birida ma‘lum smenalar soni yoki 
kunlar mobaynida faqat bir turdagi ishlar bajariladi. Bir uchastkadan boshqasiga o‗tish qat‘iy 
belgilangan vaqtda grafik bo‗yicha yuz beradi, bu vaqtgacha har bir qurilish ishtirokchisi 
o‗zining ish hajmini bajarishga ulgurishi kerak. 
Kapital qo‗yilmalarning samaradorligini oshirishning asosiy sharti qurilayotgan 
ob‘ektlarni yoki ularning qismlarini foydalanishga topshirish muddatlarini qisqartirish 
hisoblanadi, chunki ularni qurishga sarflangan mablag‗lar maxsulot ishlab chiqarish va uni sotish 
hisobiga tezroq natija bera boshlaydi, bu bilan ob‘ektlarning o‗zini qoplashi tezlashadi.
Bir qavatli sanoat binolari konstruksiyalarining umumiy hajmida tomyopma elementlari 
karkas massasining kamida 50% ini tashkil etadi, bu konstruksiyalarni montaj qilishning mehnat 
talab etishi montaj qilishga mexnat sarflarining 65 ... 70% ini tashkil etadi, shuning uchun 
tomyopma konstruksiyalarini va ularni montaj qilish texnologiyasini takomillashtirib binoni 
montaj qilishning umumiy mehnat sarfini ancha kamaytirish mumkin. Inshootni va uni barpo 
etishni loyihalash jarayonida umuman binoning va ayniqsa tomyopma bloklarining hajmiy – 
joylashtirish echimlarining maqbul variantlari hamda montaj qilishning oqilona texnologiyasi 
topilishi kerak. Mehnat sarfining ancha kamaytirilishi va shu bilan montaj qilish muddatlarining 
qisqartirilishi montaj qilinayotgan elementlar sonini kamaytirish va montaj qilishning yanada 
mukammal usullarining qo‗llanilishi hisobiga ta‘minlanishi mumkin. 
Montaj qilinuvchi elementlar sonini qisqartirilishiga quyidagi ikki usul bilan erishish 
mumkin: 
• oraliqlarni va ustun qadamlarini oshirish, progonsiz echimlar qabul qilish, prinsipial 
yangi konstruktiv – joylashtirish echimlarini qo‗llanishi bilan; 
• konstruksiyalarni ko‗targunga qadar va loyihadagi holatga o‗rnatguncha ularni erda 
yiriklashtirish bilan. 
SHunday qilib, bunday xulosa chiqarish mumkinki, montaj qilishning ikkita prinsipial 
har xil usuli bo‗lishi mumkin: elementlab, bunda har bir konstruktiv elementni loyihadagi 
holatga alohida ravishda ko‗tarishadi va o‗rnatishadi, va yirik blokli, bunda konstruktiv 
elementlar ko‗tarishdan oldin dastlab fazoviy bloklarga yig‗iladi (yiriklashtiriladi). 
Foydalanadigan adabiyotlar ro‗yxati
 
1.
BozorboevN. Binovainshootlarnibarpoetishtexnologiyasi. I-qism. 
O‗quvqo‗llanmaToshkent, 2000. 
2.
BozorboevN., Sobirov M. Binovainshootlarnibarpoetishtexnologiyasi. II-qism. 
O‗quvqo‗llanmaToshkent, 2000. 
3.
Texnologiya vozvedeniya zdaniy i soorujeniy: Ucheb.dlya stroit, vuzov/V.I. Telichenko, 
O.M. Terentev, A.A. Lapidus— 2-e izd., pererab. i dop.— M.: Vыssh. shk., 2004.— 446 s; 
il. 

---

4.
Texnologiya 
stroitelnogo proizvodstva. Uchebnik, 
(S.S. Ataev, N.N.Danilov, B.V.Prыkin 
i dr.) M., Stroyizdat, 1994. 
5.
Texnologiya 
stroitelnogo proizvodstva 
(O.O.Litvinov i dr.) Kiev, Vыsshaya 
shkola. 1995. 
6.
Xamzin S. K., Karasev 
A. K.Texnologiya stroitelnogo 
proizvodstva. Kursovoe i diplomnoe 
proektirovanie. Ucheb.posobie dlya 
stroit, spets. vuzov. — M.:OOO 
≪
BASTET
≫
, 2006. - 216 s.: il 
7.
Bozorboev N., 
Bozorboev F. Binovainshootlarning er 
ostkiqisminibarpoetishtexnologiyasi. 
O‗quv qo‗llanma. Toshkent, 2003. 
8.
SHvidenko V.I. Montaj stroitelnыx konstruksiy. Uch. pos. M., Vыs.shkola, 1987. 
6