Bino va inshootlar qurilishi

.
Qo‘pol xato
asosan o‘lchash yoki hisoblash vaqtida yanglishish, bu ishni bajarayotgan 
kishining parishonxotirligi, charchaganligi, xamda ishga beparvolik bilan qarashi natijasida kelib 
chiqadi. Bir ob’ekt o‘rniga boshqani o‘lchab qo‘yish, hisoblash vaqtida yanglishish qo‘pol xatoga 
misol bo‘la oladi. Qo‘pol xatoga yo‘l qo‘ymaslik uchun odatda o‘lchash va hisoblash ishlari qayta 
bajariladi. 
Sistematik xato
biror ob’ektni bir necha marta o‘lchaganda doimo bir xil ishora bilan bir xil 
miqdorda takrorlanaveradigan xatodir. Sistematik xatoning kelib chiqishiga o‘lchash asbobining 
etarli darajada aniq va to‘g‘ri bo‘lmasligi, o‘lchayotgan kishini shaxsiy xususiyatlari, tashqi 
muxitning ta’siri va boshqalar sabab bo‘lishi mumkin. Bunday xatoni kamaytirish uchun har gal 
o‘lchash asbobi sinchiklab tekshiriladi va ma’lum o‘lchash metodi qo‘llaniladi. Agar asbob xamisha 
bir xil xato ko‘rsatadigan bo‘lsa, o‘lchash hamda hisoblash paytida asbobning xatosini e’tiborga 
olish va olingan natijalarga tegishlicha tuzatish kiritish, shu yo‘l bilan o‘lchash xatolarini sistematik 
xatodan iloji boricha xoli qilish zarur. 
 
3.2. Tasodifiy xatolarning xususiyati. 
Tasodifiy xato
o‘lchash natijalaridagi qo‘pol va sistematik xatolar yo‘qotilgandan so‘ng 
qoladigan xatodir. O‘lchash paytida tasodifiy xato ro‘y berishi muqarrar: o‘lchash paytida uni 
e’tiborga olib bo‘lmaydi. 
Biror ob’ektning haqiqiy qiymati ma’lum bo‘lsa, bu ob’ektni o‘lchash paytida ro‘y bergan 
tasodifiy xatoni bilish uchun ob’ekt bir necha marta o‘lchanib, olingan natijalarni, ob’ektning 
haqiqiy qiymatidan ayirish kerak, shunda xar bir o‘lchashdagi tasodifiy xato kelib chiqadi. 

---

22 
Masalan: ob’ektning haqiqiy qiymati x bilan, uni n marta o‘lchab olingan natijalari l
1
, l
2
, l
3
.... 
l
n
bilan, har o‘lchashdagi tasodifiy xatoni 

1
, 

2
, 

3
.... 

n
bilan belgilasak, har bir o‘lchashdagi 
haqiqiy tasodifiy xato quyidagiga teng bo‘ladi: 
1
1
x
l



2
2
x
l



3
3
x
l



................ 
n
n
x
l



Ob’ekt bir necha marta o‘lchanib, qo‘pol va sistematik xatolardan xoli qilingandan so‘ng ham 
o‘lchash natijalari bir-biridan farq qiladi. Bu farq tasodifiy xatodan iborat bo‘ladi.