Bilimlendiriw ministirligi

2. Organizmnin’ sensorlıq sistemaları.
Bas miyi ulken yarım sharları kabıg’ına organizmnin’ barlıq retseptorlarının’ nerv impulsı kelip tusedi. Bul impulslerdı ulken yarım sharlar kabıg’ına jetkerip beriushi stantsiya xızmetin talanus ha’m og’an jakın jaylaskan afferentlii nerv jolının’ bo’limleri atkaradı. Ulken yarım sharlar kabıg’ının’ afferentnli nerv jolının’ impulsleri kelip tusiushi bo’limin İ.P.Pavlov analizatorlardın’ oraylıq bo’limleri dep ataydı. Analizatordın’ oraylıq bo’limleri yamasa (korkovoe predstavitelstvo) bir-birine jakın jaylaskan. Miy kabıg’ının’ oraylıq analizatorlar jaylaskan bo’limleri ulken yarım sharlar bo’liminin’ sensorlıq zonaları degen at algan. Sensorlıq zonalarga koriu, esitiw, dam seziu, iyis seziu, retseptorlanınan impulslar kelip tusedi ha’m olar bas miyinin’ ulken yarım sharlar kabıg’ının’ usı bo’liminde analizlenedi.
3. Koriu analizatorının’ duzilisi ha’m xızmeti.
Koz seziu organlarının’ tukide en axmiyetli organ bolıp esaplanadı, Balalardın’ oynaw, okıu ha’m miynetke uyreniw protsessinde koriu en axmiyetli orındı tutadı. Sebebi koz, koriu arkalı adam zattın’ turin tusin uakıyanın’ tasıu korinisin, ozgeriuin biledi.
Ko’zdin’ duzilisi: koz alması ush bo’limnen turadı.
1. Sırtqı. 2. Ortangı. 3. İshki bo’limlerden.
Koz alması sırtına ak kabıq yamasa sklera menen kaplag’an. Sklera ak tuske iye bolgan tıg’ız tutastırıwshı tkannan turadı. Skleranın’ ortasında tesik bolıp, ol arkalı koriu nervi otedi. Skleranın’ aldıngı bo’limi doensleu bolıp ol moldir, koz karashıg’ın payda etedi. Skleranın’ ishki bo’limi kozdin’ ekinshi kabatın’ payda etip – onda kan tamırları jaylaskan. Koz karashıg’ında jaaylaskan bulshıq etler onın’ qısqarıwın retleydi. Kozdin’ karashıg’ının’ artında xrustalik jaylasadı. Kozdin’ ishki baslıg’ı moldir suyıqlıq bolgan ayna sıyaklı zat penen tolgan, ol jaktılıqtı sezdiriu xızmetin atkaradı. Kozdin’ en ishki kabatı sechatka dep atalıp ol juda kuramalı kurılıska iye bolıp esaplanadı. Bul bo’limde 10 kabattan turıwshı kletkalar jaylaskan. Bul kletkalardın’ ishinde en axmiyetlisi kolbochka ha’m palochka kletkaları bolıp esaplanadı. Kozdin’ ayrım shetleri rogovitsa xrustalik ha’m ayna sıyaklı dene fizikalıq jaktan optikalıq sistema bolıp ol jaktını jıynawshı ha’m onı spidarleushi xızmetti atkaradı.