Bilim Ta’l Ta’l “oliy m sohasi: lim sohas lim yo’na oliy V t y matem

Foiz stavkasi va renta haqini hisoblash 
Foiz – 
bu pul egasi o’z pulini o’zgalarga qarzga bergani uchun oladigan 
daromadi. Foiz darajasi kreditga (qarzga) bo’lgan talabga va uning taklifiga bog’liq 
bo’ladi. Kreditga talab oshsa foiz ko’payadi, taklif oshsa, kamayadi. Foiz qarzga 
berilgan pul summasiga nisbatan ulush darajasida belgilanadi, ya’ni foiz stavkasi 
aniqlanadi:
100
ns
KD
F
KS


KD = QS • F
s
Bu erda: F
ns
– nominal foiz stavkasi; KD – ko’zlangan daromad (foiz); QS – qarz summasi. 
Agar qarzga berilgan 1000 so’m uchun bir oydan so’ng 1100 so’m olinsa, 
qo’shimcha daromad 100 so’mni, foiz stavkasi esa – oylik daromadning 10 foizini 
tashkil etadi. Foizning yalpi miqdori: 
-
nominal foiz stavkasiga; 
-
qarzga berilgan pul miqdoriga; 
-
ssuda berish muddatiga; 
-
inflyatsiya darajasiga bog’liq bo’ladi. 
Muddat qancha katta bo’lsa, tavakkal qilish darajasi shuncha yuqori va kredit 
beruvchining kapitaldan boshqa maqsadlarda foydalanish uchun imkoniyatlari 
shuncha oz bo’ladi. Shu sababli bunday hollarda ssuda foizining stavkasi ham 
yuqori bo’ladi. 
Nominal foiz stavkasiga inflyatsiya ham kuchli ta’sir etadi. Shu sababli 
uning real miqdori aniqlanadi: 
F
rs
= F
ns
. 
J
p
Bu yerda: F
rs
– real foiz stavkasi; J
p
– baho indeksi. 
Foizning real stavkasi qarz berish yoki bermaslik masalasini hal qilishga 
qodir. Kutiladigan daromad real foiz stavkasini qoplabgina emas, balki undan 
oshgan taqdirdagina qarz bersa maqsadga muvofiq bo’ladi. 
Renta – 
bu ko’chmas mulk egalarining o’z mulkini muqobil ishlatishdan 
olgan daromadi. Er, imorat, xonadon, uy va boshqalar ijaraga berilib, undan 
daromad ko’riladi. Ular muqobil ishlatilganda ortiqcha daromad topiladi va u 
rentani tashkil etadi. Daromadlar tizimida er egasi mulkdor sifatida rentani 
o’zlashtiradi, ammo er taklif o’zgarishlariga ta’sirchan emas, chunki u cheklangan.