Bilim sohasi

O‘ZBEKISTONDA UZLUKSIZ TA’LIM TIZIMINI ISLOH QILISHNING HUQUQIY ASOSLARI

Har bir model o‘sha mamlakatning tabiiy-geografik, iqtisodiy shart-sharoitlari, ishlab chiqarish omillari va resurslari, iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishi, va albatta, mamlakat axolisining mentaliteti, tarixiy va madaniy qadriyatlari, urf-odatlari, an’analari, siyosiy tuzum hamda ijtimoiy tarkibidan kelib chiqadi.

Qanday model haqida gap bormasin, asosiy maqsad samarali iqtisodiyotni barpo etish va uning asosida xalq turmush farovonligini oshirishdan iborat. Model yo‘l, yo‘nalish eng avvalo mavjud tabiiy, ishlab chiqirish, nisbiy afzallik (ustunlik) va buyuk aql-zakovatning amaldagi ifodasidir⁵.

“O‘zbek modeli” tushunchasining hayotga kirib kelganiga 20 yildan oshdi. O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov “O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li” asarida o‘zbek modelining mohiyati va shakl shamoyillari hamda tamoyillarini belgilab bergan edi. O‘zbekistonning iqtisodiy taraqqiyot modeli o‘z xalqining tarixiy tajribasi, milliy va madaniy an’analariga asoslanadi⁶.

Mustaqillik yillarida «O‘zbek modeli» deb nom olgan va dunyoda e’tirof etilgan ana shu taraqqiyot strategiyasining negizida ta’lim tizimi tubdan isloh qilindi. To‘qqiz yillik umumiy o‘rta va uch yillik o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limini o‘z ichiga olgan, davlat tomonidan kafolatlangan bepul majburiy ta’lim tizimi joriy etildi. Ta’lim muassalari yangitdan qurildi, mavjudlarida kapital ta’mirlash ishlari bajarilib, zamonaviy o‘quv-laboratoriya asbob-uskunalari bilan jihozlandi, o‘qituvchi va o‘quvchilar uchun har tomonlama qulay sharoit yaratildi. O‘quv jarayoni sifat va metodik jihatdan yangilanib, adabiyotlarning yangi avlodi joriy etildi, uzluksiz ta’lim tizimi modernizatsiya qilindi.

O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni, «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» va maktab ta’limini rivojlantirish davlat umummilliy dasturining qabul qilinishi va hayotga muvaffaqiyatli tatbiq etilishi ta’lim tizimini davlatimiz tanlagan demokratik rivojlanish yo‘liga moslashtirish, ertangi kunimizning hal qiluvchi kuchi bo‘lgan yoshlarning zamon talablari darajasida ta’lim-tarbiya olishi va kasb-hunar egallashiga muhim asos bo‘ldi.

Ta’lim-tarbiya sohasida amalga oshirilgan islohotlar yurtimizdagi tub o‘zgarishlar, yangilanishlarning asosi bo‘lib xizmat qildi. Zero, har bir yurtning buguni va kelajagi, tom ma’noda, ta’lim tizimining qay darajada rivojlangani, barkamol avlodni tarbiyalash uchun yaratilgan shart-sharoitlar, islohotlarning natijalari bilan belgilanadi.

Mustaqillik yillarida mamlakatimizda har yili yalpi ichki mahsulotning 10-12 foizi ta’limga yoki davlat byudjetining 60 foizi ijtimoiy sohaga yo‘naltirilishi belgilandi. Ushbu mablag‘ning 35 foizi faqat ta’lim tizimiga sarflanib, yoshlarning puxta ta’lim-tarbiya olishi uchun yo‘naltirildi.

Uzluksiz ta’lim tizimining huquqiy asoslarini mustahkamlashda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlari, Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilingan huquqiy-me’yoriy hujjatlar muhim ahamiyat kasb etdi.

Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 29-dekabrdagi «2017-2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-2707-sonli, 2017-yil 14-martdagi «O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-2829-sonli, 2017-yil 20-apreldagi «Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish to‘g‘risida»gi PQ-2909-sonli, «Oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim tizimini takomillashtirish to‘g‘risida»gi shuningdek, akademik ilm-fanni rivojlantirishga qaratilgan 2017 yil 17 fevraldagi «Fanlar akademiyasi faoliyati, ilmiy-tadqiqot ishlarini tashkil etish, boshqarish va moliyalashtirishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-2789-sonli qarori hamda «O‘zbekiston Respublikasi fanlar akademiyasining akademiklari faoliyatini yanada takomillashtirish va rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 2016 yil 29 dekabrdagi PF-4907-sonli farmonlari shular jumlasidandir.

Respublikamiz yoshlarining jahondagi ulkan intellektual boylikni egallashiga sharoit yaratish, dunyoga chiqishi uchun imkoniyatlar eshigini ochish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-1875-sonli qarorining qabul qilinishi natijasida 2013-2014 yildan boshlab umumta’lim maktablarining barchasida 1-sinfdan chet tilini o‘rganish tizimi amalga kiritildi. Uzluksiz ta’lim tizimida chet tilini o‘qitish bo‘yicha Davlat ta’lim standartlari takomillashtirilib, o‘quv rejalari ishlab chiqildi, adabiyotlarning yangi avlodi yaratildi, chet tilini o‘qitish bo‘yicha malakali mutaxassislarni tayyorlash tizimi yanada kuchaytirildi.

Shuningdek, respublikamizning Birinchi Prezidenti I.Karimov tashabbusi bilan O‘zbekistonda bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasi tashkil etilib, bolalar sportini rivojlantirishning noyob tizimiga asos solindi.

B
Jismoniy tarbiya va sport odamning irodasini tarbiyalab sog‘ligini mustahkamlashga hissa qo‘shsa, musiqa san’ati ruhiyatga oziq beradi, qalbini eng nozik tuyg‘ularini kamolga yetkazadi.