Bilim sohasi

OILANING HUQUQIY ASOSLARINI BILASIZMI ?

M

Oila huquqining asosiy manbai, keng qamrovli oila qonunchiligining negizi O‘zbekiston Respublikasining

Oila Kodeksidir.
amlakatimizda oila, onalik va bolalikni ijtimoiy muhofaza qilish davlatimiz siyosati darajasiga ko‘tarildi. Hozirgi kunda oila va uning bilan bevosita bog‘liq masalalar qonun yo‘li bilan muhofaza qilingan va kafolatlangan. Chunki u jamiyatning ajralmas bir bo‘lagidir. Bundan jamiyat va oila dialektik birlikni tashkil qiladi degan mantiqiy xulosa kelib chiqadi. Oila huquqining asosiy manbai O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasidir. Konstitutsiyaning XIV bobi “Oila” deb nomlanib, 63 – 64 – 65 – 66 moddalari oilaning huquqiy kafolatlariga ajratilgan. 63 – moddada: “Oila jamiyatning asosiy bo‘g‘inidir hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo‘lish huquqiga ega” deyiladi.
1998-yil 30-aprelda Oliy Majlisning XII sessiyasida umumxalq muhokamasidan so‘ng «Oila Kodeksi» ning bir ovozdan qabul qilinishi, Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 2-fevraldagi 54-sonli qaroriga binoan Respublika «Oila» ilmiy – amaliy Markazining tashkil etilganligi, qator yillar shu masalaga bag‘ishlanib, davlat dasturlarining qabul qilinishi va amaliyotga tatbiq etilib kelinayotganligi hukumatimiz tomonidan oila farovonligi, tinch – totuvligi va barqarorligini ta’minlashga bo‘lgan e’tiboridan dalolatdir. Oila davlat qaramog‘ida bo‘lar ekan, unda albatta onalar ijtimoiy muhofazasi masalasini hal etmoq lozim.

H

“Kadrlar tayyorlash milliy dastur”ida masalaga quyidagicha urg‘u berilgan:

Ya’ni:

– “oila oilaviy an’analarni hamda ma’naviy-axloqiy merosni saqlab qoluvchi, davom ettiruvchi;

– jamiyatning eng kichik bir qismi bo‘lib, bolaning madaniy, estetik va boshqa ehtiyojlari o‘sishini va sog‘lom turmush tarzini ta’minlovchi;

– bolaning fe’l-atvori asoslarini shakllantiruvchi birinchi murabbiy;

– hayotning barcha jabhalarida yosh avlodning doimo maslahatchisi, yo‘l-yo‘riq ko‘rsatguvchisidir”.

uquqiy jihatdan kafolatlangan oila o‘z burchlarini ham unutmasligi lozim. Shulardan eng asosiysi, oilani yaxshi oila qilib ko‘rsatuvchi fazilatlardan biri – farzandlarni oila qurishga tayyorlashdir. Darhaqiqat, mamlakatimizda yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash – oilalarning mustahkamligini ta’minlashning muhim shartidir. Oila poydevorining mustahkamligi – jamiyat poydevori va binosini puxta qilib qurishni ta’minlashning asosiy shartidir, uning moddiy va ma’naviy barkamolligi esa davlat va jamiyat farovonligi va barqarorligining negizidir. Zero, “oila farovonligi milliy farovonlik asosidir”³⁸.

R

Tarixan qisqa davr ichida o‘zbek oilasi hayotida qanday ijobiy o‘zgarishlar yuz berdi? Uni sarhisob qiladigan bo‘lsak, avvalo mustaqillik sharofati tufayli oila va uning manfaatlarini har tomonlama muhofaza etish davlat siyosati darajasiga ko‘tarilganligi olamshumul voqea bo‘ldi.
espublikamizda oilaning mustahkamligi, farovonligi va barqarorligini ta’minlash bilan bog‘liq barcha masalalarni o‘zida mujassam etgan quyidagi yo‘nalishlarda muhim ishlar amalga oshirilmoqda.
Birinchidan, Vatanimiz mustaqilligining qisqa davri ichida oila, onalik va bolalikni muhofaza qilish, fuqarolarning huquqiy ma’rifatini oshirish, oilaning ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlarini ta’minlash, uy mehnati va madaniy – maishiy turmush sharoitini yaxshilash, oilaning ma’naviy–axloqiy asoslarini takomillashtirish, ko‘p bolali, kam ta’minlangan nochor oilalarni, nogironlarni, qarovchisiz keksalar, yolg‘izlarni ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash, oilada ma’naviy va jismoniy barkamol shaxsni shakllantirish borasida keng qamrovli ishlar amalga oshirildi.