Bilim sohasi

Nazorat savollari 
1. Gips hamirini qo’yiqlinish davri deganda nimani tushunasiz? 
2.Gips hamirini qo’yiqliish davrinima sababdan aniqlanadi? 
3.Vika priborini tuzilishini tushuntirib bering. 
4.Gips hamirini qo’yiqliish davrinianiqlash tartibini tushuntirib bering 
5.Gips hamirini qo’yiqlinishini boshlanishi deb qaysi vaqt olinadi? 
6. Gips hamirini qo’yiqlinishini tugashi deb qaysi vaqt olinadi? 
 
4 – LABORATORIYA ISHI. 
 
Qurilish gipsining mustahkamligini aniqlash
. 
Ishlatiladigan asbob-uskunalar
: gidravlik press, MII-100 asbobi, 4H4H16 sm o’lchamli 
yig’ma qolip, tarozi, qorishma tayyorlash uchun idish va qurakcha, sekundomer, suv o’lchagich, 
metall plastinkalar, qolipni moylash uchun mashina moyi, toza quruq latta, pichoq, chil cho’p
. 
Ish tartibi
: Sinash uchun o’lchami 4H4H16 sm li 3 dona gips namunalari tayyorlanadi. 
Bunda gips hamirining quyuqligi normal bo’lishi shart. Normal quyuqlikdagi gips hamir 
tayyorlash uchun sinaladigan gipsdan 1,2 kg va shunga mos miqdorda suv olinadi. Suv qorishma 
tayyorlanadigan idishga quyilib, ustiga 5-20 sekund davomida gips oz-ozdan solib, bir jinsli 
hamir hosil bo’lguncha chil cho’p bilan 60 sekund qorishtirilib turiladi; so’ngra hamir metall 
qolipga tez va sachratmasdan quyiladi. To’ldirilgan qolip ustidagi ortiqcha gips ho’llangan 
pichoq bilan sidirib olinadi. Gips qorilgan vaqtdan boshlab 15±5 minutdan keyin namunalar 
qolipdan chiqarib olinib, har biri ko’zdan kechiriladi. Namunalarning press plitalariga tegib 

---

turadigan yoqlari o’zaro parallel bo’lishi hamda tekislikdan chetga og’ishi 0,5 mm dan 
oshmasligi lozim. Nuqsonli namunalarni sinash yaramaydi. Gips namunalari qotib oradan 2 
soat o’tgach ularni gidravlik pressda egilishdagi mustahkamlik chegaralari aniqlanadi. (9 rasm).
Egilishiga mustahkamlik chegarasi quydagi formuladan topiladi: 
Reg=
2
2
3
bh
Pl
Bu formulada Reg –egilishga mustahkamlik chegarasi,
MPa; 
R – namunaning sindirgan kuch, N; 
l – tayanchli oralig’i, mm; 
b –namunaning eni, mm; 
h – namunaning qalinligi (balandligi), mm. 
Gipsni siqilishdagi mustahkamlik chegarasi oltita yarimtali tayoqchalarni 1 tonnalik 
gidravlik pressda sinab aniqlanadi (yarimtali tayoqchalar namunalari egilishga sinalayotganda 
sinishidan hosil bo’ladi). Yarimtali tayoqchalarga kuch uzatish uchun 40H62,5 mm o’lchamli 
(yuzasi 25 sm
2
) jilvirlangan, yassi po’lat plastinkalardan foydalaniladi.