Bilim sohasi: 400000 Qishloq va suv xo’jaligi Ta’lim sohasi: 410000- qishloq, o’rmon va baliq

9 - MASALA
ISHLAB CHIQARISH XONALARIDA CHANGLANGANLIK
DARAJASINI O‘RGANISH


1. Umumiy ma’lumotlar.
1.1. Ish maqsadi: Ishlab chiqarish korxonalarida havodagi chang miqdorini aniqlash va havoning changlanganligini gigienik jihatdan baholash.
1.2. Ishning mazmuni:
1.2.1. OT-1 turdagi changlanganlik darajasini aniqlovchi qurilmani o‘rganish.
1.2.2. Xona changlanganligini aniqlash.
1.2.3. Xona changlanganligining sanitar normalariga muvofiqlik darajasini aniqlang, chang miqdorini kamaytirish yo‘llarini tavsiya qilish.
2. Ishni bajarish uchun kerakli ma’lumotlar va ko‘rsatmalar.
2.1. Nazariy bo‘lim.
Chang deb, qattiq moddalarning havodagi kichik zarrachalariga aytiladi. Chang havoda ma’lum bir vaqt davomida muallaq holatda bo‘ladi.
Zararlilik darajasiga qarab chang asosan ikki turga bo‘linadi:
-Zaharli chang.
-Zaharli bo‘lmagan chang.
Lekin zaharli bo‘lmagan changni zararsiz deb atash ham noto‘g‘ri.
Kelib chiqishi jihatidan chang ikki xil bo‘ladi:
-Organik chang.
- Anorganik chang.
Zarrachalarning katta-kichikligiga qarab changning asosan uch turi bo‘ladi:
-Mikroskopik chang, 10 mk dan yirik zarrachalar.
-Mikroskopik chang, 0,25 mk dan - 10 mk gacha.
-Ultramikroskopik, 0,25 mk dan kichik zarrachalar.
Zaharli chang odamning nafas olish yo‘llari orqali organizmga tushadi va uning to‘qimalari bilan murakkab kimyoviy reaksiyaga kirishadi. Bu esa organizmning turli zararlanishiga olib keladi.
Zaharli bo‘lmagan chang ham organizmga tushadi, ammo u kimyoviy reaksiyaga kirishmasa ham organizmning ma’lum joylariga to‘planib unga keyiichalik zarar yetkazadi. Oqibatda bunday holat kasbiy kasallikka olib keladi. Ishlab chiqarish xonalarini mutlaqo changdan tozalashning iloji yo‘qligi sababli maxsus belgilangan sanitar-gigienik normalar orqali ulardagi chang miqdori cheklanadi. Buni «chegaraviy ruxsat etilgan miqdor» (PDK)–CHREM deb ataladi. Uning o‘lchov birligi - mg/m³ (1- jadval).
Changni filtrlar yordamida ushlab qolish mumkinligi uchun uning miqdorini tortish metodi bilan aniqlash mumkin. Bu metodda 1m³ havodagi chang miqdorini aniqlash mumkin:

m₁ — tajribadagi filtrning og‘irligi, mg;
m₂ — tajribadan so‘ng filtrning og‘irligi, mg;
V_o—filtr orqali o‘tgan havoning keltirilgan miqdori, m³, ya’ni 17-20⁰C va 760mm simob ust.

Vt-T va R dagi filtrdan o‘tgan havo miqdori m³;
T - tekshirilayotgan havo temperaturasi, °K;
R - barometrik bosim, mm simob ust.

Bu yerda Q — hajmiy tezlik, l/min.,
t — tajriba vaqti, min.

1-jadval
Chegaraviy ruxsat etilgan miqdorlar (PDK)

№	Moddalarning nomi	CHREM, mg/mZ
1	Organik va mineral changlar:
	a) 10 dan 70% gacha tarkibida SiO2 bo‘lganchang	2,00
	b)shisha va mineral ipak changi	3,00
	v)sement, apatit, fosforit changi, oxak, alebaster	3,00
2	Metallar aerozoli:
	a) aluminiy, aluminiy oksidi	2,00
	b) temir va uning oksidi	2,0
	v) nikel, kobalt va uning oksidi	0,50
	g) xrom va xrom oksidi	0.10
	d)qo‘rg‘oshin va unnng birikmasi	0,01

Ishlab chiqarish xonalaridagi changlanganlikni kamaytirish:
a)Chang chiqaraditan ishlab chikarish jarayonlarini avtomatlashtirish va mexanizatsiyalashtirish;