bilet bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlarning tuzilishi, ahamiyati va xilmaxilligi haqida ma’lumot bering. Postembrional rivojlanish xillarini va assidiya metamorfozini tushuntiring. Katta yoshdagi odam organizmi tomirlarida litr qon

Meyozning biologik
ahamiyati—
meyoz tufayli avlodlar almashinuvi davomida xromosomalar sonining doimiyligi
o‘zgarmaydi. Meyozda gomologik xromosomalarning juda ko‘p xilma-xil variantlari amalga oshadi. 
Meyoz jarayonida xromosomalar kon’yugatsiyalashib, o‘xshash qismlari bilan almashinishi natijasida irsiy 
axborotning yangi to‘plami hosil bo‘ladi. 
3-savolga javob
: 
DNK uzunligini topish formulasidan uning uzunligini topamiz: 
L=N x 0,34/2=2500 x 0,34 / 2 = 425 nm 
Bunda N umumiy nukleotidlar soni; 
0,34 = qo`shni nukleotidlar orasidagi masofa; 
2 – DNK ikkita ipdan iborat bo`lgani uchun u 2 ga bo`linadi. 
12-BILET 
1. Noallel genlarning o‘zaro komplementar ta’sirini misol orqali tushuntiring. 
2. Quyidagi rasmdan foydalanib xo‘rozlar tojining shakllari genotipini aniqlang. 
3. DNK ning bir zanjirining uzunligi 34155 ga teng. Shu DNK bo‘lagida kodlangan oqsil monomerlari 
sonini toping. 
1-savolga javob
: 
Irsiyatning tuzilish va funksional birligi genlar hisoblanadi. Biz o‘rgangan mavzularda har bir gen
boshqa genlardan mustaqil holda bitta belgining rivojlanishiga ta’sir qiladi. Bundan shunday xulosa 
chiqarish mumkin: genotip — genlarning mexanik yig‘indisi, fenotip esa alohida belgilarning xilma­xil
ko‘rinishidir. Biroq aslida bunday emas. Agar ayrim hujayralar hamda organizmlarda biokimyoviy va
fiziologik jarayonlar o‘zaro uyg‘unlash gan bo‘lsa, u birinchi navbatda — genlarning o‘zaro ta’sir etuvchi
tizimi, ya’ni ge no tip bilan bog‘ liq xromosomalarning ma’lum qismida joylashgan allel va allel
bo‘lmagan genlar bir­biriga o‘zaro ta’siri natijasidir. Allel genlar domi nant va retsessiv hollarda
bo‘ladi. To‘la va to‘la
bo‘lmagan dominantlik farq qilinadi. Genlarning komplementar ta’siri turli allelga mansub genlar ba’zi
belgilarning rivojlanishiga bir muncha mustaqil ta’sir etishi bilan birga, ko‘pin cha turli shaklda o‘zaro 
ta’sir ko‘rsatadi. Natijada organizmda biron belgining rivojlanishi bir necha gen nazorati ostida bo‘ladi.
Misol uchun tovuqning toji har xil zotlarida turli shaklda bo‘ladi. Genlarning polimer ta’siri 
organizmlarning miqdoriy belgilarida uchraydi. Masalan, hayvonlarning vazni, o‘sishi, o‘simliklarning 
bo‘yi, tovuqlarning tuxum qilishi, qoramol sutining miqdori va yog‘liligi, o‘simliklar tarkibidagi
vitaminlar miqdori va boshqalar. Miqdor belgilarning rivojlanish darajasi unga ta’sir etuvchi polimer
genlar soniga bog‘liq
bo‘ladi. Fenotipda bir dominant genning allel bo‘lmagan ikkinchi dominant gendan ustunlik qilishi 
epistaz deb ataladi. Bu qonuniyatning mohiyatini tovuq zotlarida pat rangining irsiylanishi misolida
ko‘rib chiqaylik. Patlari oq rangdagi ikkita tovuq zotlarining fenotipi bir xil bo‘lsa ham ularning bu belgi 

---

bo‘yicha genotiplari har xilligi aniqlandi. Pleyotropiya hodisasi tabiatda keng tarqalgan bo‘lib, katta
ahamiyatga ega. Bu hodisa o‘simliklar bilan hayvon larning ko‘p genida uchraydi. Mi sol uchun
genetik jihatdan yaxshi o‘rganilgan drozofila meva pash shasining ko‘zlarida pigment bo‘lmasligini
belgilaydigan gen pusht lilikni kamaytiradi, ba’zi ichki organlar rangiga ta’sir ko‘rsatadi va hayot 
chanligining qisqarishiga sabab bo‘ladi. Gulli o‘simliklarda gullarning to‘q qizil rangda bo‘lishini ta’min 
etuvchi gen ularning poya va shoxlarining ham to‘q qizil rangda bo‘lishiga daxldordir. Tovuqlarda
masalan, jingalak patli zotlar uchraydi. Bunday pat tovuq tanasiga yopishib turmaydi, ko‘pincha sinib
ketadi. Bu bilan tovuq tanasidan tashqi muhitga ko‘p issiqlik tarqaladi, ovqat hazm qilish, yurak­tomir 
faoliyatining ishi buziladi. Bular esa tovuqning nasl qoldirish xususiyatiga va hayotchanligiga salbiy ta’sir 
ko‘rsatadi.