Beynin I i m I i -js

1976'da Amerikalı psikolog Julian Jaynes M .Ö . ikinci binyılın
sonlarına kadar insanlarda iç gözlem sel (introspective) bilinç bu­
lunm adığı, bunun yerine zihinlerinin özünde ikiye bölünm üş o l­
duğu ve sol yarım kürenin de sağ yarımkürenin emirlerini yerine
getirdiği varsayım ında bulunm uştu
.29
İşitsel sanrılar biçiminde or­
taya çıkan bu emirler, araştırmacıya göre tanrıların sesleri olarak
yorum lanm aktaydı. Jaynes’e göre bundan üç bin yıl kadar önce,
sol ve sağ yarım küreler arasındaki bu işbölüm ü yavaş yavaş bo­
zulm aya başlam ıştı. Iç gözlem gibi bilişsel süreçlerin gelişm esi ise,
ancak yarım kürelerin birbiriyle daha düzgün bir iletişim e geçmeye
başlam asıyla m üm kün olabilm işti. Bilincin devreye girebilm esi, iki
yarım kürenin masa başına oturup birbirinin farklılıklarıyla uzla­
şabilm esinin bir sonucuydu. Jaynes’in kuramının yere ne ölçüde
sağlam bastığım henüz kim se bilmiyorsa da, önerinin görmezden
gelinem eyecek kadar ilginç olduğu ortadadır.
Yarımküreler, anatom ik yönden birbirinin neredeyse aynı görü­
nür. Kafatasının her iki yanına yaslanmış ve aynı beyin yarımküre­
si m odeline tabi, yalnızca dış dünyadan gelen verileri birbirinden
biraz farklı biçimlerde soğuran iki yarımküre ile donatılm ışsınız-
dır; özünde, iki kez üst üste basılmış bir şablon gibi. Bir rakipler
takımı için bundan daha uygunu olam az. îki yarımın aynı temel
planın birer kopyası olduğu gerçeğinin kanıtlarından biri, “hemis-
ferektom i” adı verilen ve bir yarımkürenin olduğu gibi çıkarıldığı
cerrahi işlemdir. (Bu işlem , Rasmussen ensefaliti adı verilen nöro­
lojik durumdan kaynaklanan inatçı sara hastalığının tedavisi için
uygulanır.) İlginçtir ki, cerrahi sekiz yaşından küçük bir çocuğa uy­