Mustaqil ish mavzusi

O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Mahsus Ta'lim
Vazirligi
Toshkent Davlat Sharqshunoslik Universiteti
Turkshunoslik Fakulteti.
Turkiy xalqlar tarixi madaniyati, siyosati va iqtisodiyoti kafedrasi

MUSTAQIL ISH MAVZUSI:

TOPSHIRDI: Abduxoliqov Elyor
QABUL QILDI: DAVLATOV Z

Plan:
1. Eşanlamlı kelimeler kavramı.

2. Eserde geçen eş anlamlı kelimeler ve bunların tahlili.
3.
Eşanlamlılar, özellikle ilkokul öğrencileri için Türkçe dil bilgisi derslerinde en yaygın konulardan biridir. Yazılışları ve okunuşları farklı olmakla birlikte anlamları aynı olan sözcükler eş anlamlı sözcüklerdir. Bu kelimeler Türkçede birbirinin yerine kullanılabilir. Herkesin günlük konuşmada karşılaştığı eş anlamlı kelimeler dilimizde büyük önem taşımaktadır. Bu tür kelimelerin listesi oldukça uzundur. Birbirlerinin yerine kullanıldıklarında anlamlarını değiştirmezler.
Yazılışları ve okunuşları farklı olmakla birlikte anlamları aynı olan sözcükler eş anlamlı sözcüklerdir. Bu kelimeler aynı anlama sahip oldukları için birbirinin yerine kullanılabilir. Cümlenin anlamında bir değişiklik yoktur. Sözlü dilde kullanılan eş anlamlıların listesi çok geniştir.
Edebi metinlerin çok daha zengin bir hale getirilmesi için eş anlamlı kelimelere ihtiyaç duyulur. Bu kelimeler hem metin belgelerini içerik bakımından zenginleştirir hem de okunabilirlik oranını önemli ölçüde yükseltir. Bu yüzden eş anlamlı kelimelerin cümle içinde kullanımı son derece önemlidir.
Eş anlamlı kelimeler Türkçeyi doğru konuşmak ve öğrencilerin kendilerini iyi bir şekilde ifade edebilmesi için oldukça önemlidir.
Türkçe eş anlamlılar İnsanın Ne İle Yaşar adlı eserinde düşünürüz.

1.Abide - Anit / Yodgorlik

Abide kelimesi ile birçok kişi karşılaşmıştır ancak gerçekten anlamı ne olduğu bilinmez. Bu kelime anlamı ile beraber aynı zamanda eş anlamlısı üzerinden de tabir edilebilmektedir. Abide eş anlamlısı nedir? Abide kelimesinin eş anlamı olan sözcükler.
Türk Dil Kurumu'na göre abide kelimesinin eş anlamlı olarak, ‘anıt’ sözcüğü üzerinden değerlendirebilirsiniz. Tarih boyunca büyük bir kişinin ya da büyük bir olayın nesillere aktarılması adına ele alınmış yapılardır.
‘’Bu büyük işi için bir anıt yaptırılacağı duyuruldu’’
‘’Böylesi büyük bir olay için mutlaka abide ele alınması gerekir.’

2.Acayip - Garip / G'alati

Dilimize Arapçadan geçmiş olan acayip, alışılmışın dışında, şaşılası ve hayret edilesi şeyler anlamına gelir. Kelimenin tekili ''acibe'' şeklinde yazılır. Bu kelime cümle içerisinde sıfat olarak kullanılır. Örneğin: ''Acayip hareketler.'' - ''Acayip bir insan'' Acayip kelimesiyle eş anlamlı olan sözcükleri örnek cümlelerle birlikte derledik.
Garip kelimesi de acayip ile eş anlamlıdır.
Örnek Cümle: Herkesin içinde garip davranışlar sergileyerek dikkatleri üzerine çekti.

3.Bağışlamak - Affetmek / Kechirmoq

Bağışlamak kelimesi, hem karşılık beklemeden yardımda bulunmak hem de birinin yaptığı kötülüğü cezasız bırakmak anlamına gelir. Kelimenin kökü olan ''bağış'' daha çok ihsan ve hediye anlamında kullanılır.
Affetmek: Bence, affetmek en büyük erdemdir.
Arapça hoş görmek anlamına gelen ''afv'' kelimesinden türetilmiştir. Bu kelimenin içinde yer aldığı ''Affına sığınıyorum'' ve ''Affedersin'' kelimeleri günlük hayatta sıklıkla kullanılır.

4.Alev - Alaz, Yalım, Yalaz / Alanga

Alev, yanma olayı sergileyen her türlü madde ve gazlarda görülen ışıklı uzantılardır. Mızrak uçlarına takılan bazı flamalara da alev denilmektedir. Ancak bu alev için kullanılan yaygın bir anlam değildir. Bu bağlamda yanma sırasında ortaya çıkan alevin eş anlamlıları; yalım, yalaz ve alaz olarak geçmektedir.

5.Fakat - Ama / Faqat

Fakat sözcüğüne ait eş anlamlı kelimeler ama, ancak ve lakin sözcükleridir. Bu kelimeler birbiri yerine kullanılabilir.
6. Amaç - Hedef / Maqsad
Amaç kelimesinin eş anlamlı, anlamdaş veya yakın anlamlı kelimeleri aşağıda belirtilmiştir.
- Emel, erez, garaz, gaye, hedef, istek, kin, maksat ve murat
Bu kelimeler ile amaç kelimeleri aynı anlamı taşımaktadır. Bu sebeple cümle içerisinde kullanılan amaç kelimesi yerine bu kelimeler de kullanılabilir.
7. Hazır - Amade / tayyor
Hazır sözcüğünün eş anlamlı kelimesi amade sözcüğüdür. Bu iki kelime birbiri yerine kullanılabilir.
8.Ana - Anne / Ona
Anne kelimesinin eş anlamlısı olarak ana kelimesi öncelikli olarak tercih ediliyor. Bu kelimenin yanı sıra valide kelimesi de büyük oranda kullanılıyor. Anne kelimesinin eş anlamlıları arasında kocakarı, nene ya da aba kelimeleri de kullanılabiliyor.
9.Abide - Anıt / Yodgorlik
Türk Dil Kurumu'na göre abide kelimesinin eş anlamlı olarak, ‘anıt’ sözcüğü üzerinden değerlendirebilirsiniz. Tarih boyunca büyük bir kişinin ya da büyük bir olayın nesillere aktarılması adına ele alınmış yapılardır.

10. Ani - hatıra - yadigar / xotora

Türk Dil Kurumu tarafından anlamdaşları belirlenmiş olan anı sözcüğünün eş anlamlı kelimeleri hatıra ve yadigar kelimeleridir.
11.Mektep - okul / Maktab
Eğitim, öğretim kurumu anlamında kullanılmakta olan okul kelimesinin anlamdaşları; 'mektep' olarak belirtilmiştir.
12.Ezgi - Melodi / Ohang
Ezgi kelimesi Türkçede yer alan ve ürk kökenli olan kelimelerden biridir. Bu kelime Türk Dil Kurumu'na göre tanımlanırken, belli bir kurala göre oluşturulmuş olan, kulakta haz uyandıran ses dizisi olarak yer alır. Ancak ezgi kelimesi aynı zamanda kız çocukları için de kullanılan bir isimdir. Bu yüzden en çok kullanılan özel isimlerden biri olarak karşımıza çıkar.Ezgi kelimesinin eş anlamlısı melodi, nağme, şarkıdır.
13.Ara - Mesafe / Masofa
Mesafe ve uzaklık kelimeleri ele alındığında, iki kelime de aynı anlamı ifade ediyor. Aynı anlamda olan resmiyet sözcüğü de, mesafe kelimesiyle aynı anlamdadır. Kişiler mesafe veya uzaklık kelimelerini konuşurken veya yazı yazarken aynı anlamda kullanabilir.
14.Örneğin - Mesela / Masalan
Benzer, Denk, Emsal, Göstermelik, Misal, Model, Mostra, Nazir, Numune.Görüldüğü üzere Türkçede örnek kelimesinin bilinen ya da bilinmeyen birçok farklı eş anlamlı sözcüğü bulunur. Özellikle yukarıda verilen kelimeler arasından bazıları oldukça yaygın şekilde değerlendirilmektedir. Bunlar arasında numune ya da denk ile beraber misal gibi sözcükler daha çok kullanılmaktadır.
Sorun - Mesele / Muammo
Sorun kelimesinin mesele kelimesinden başka birçok eş anlamı bulunmaktadır. Dert, problem ve sıkıntı gibi kelimeler de sorun kelimesinin eş anlamlısıdır. Her ne kadar sorun kelimesinin birçok eş anlamlı kelimesi bulunsa da en yaygını mesele kelimesidir.
İş - Meslek / Kasb
Kişiler tarafından iş kelimesi çok fazla kullanılabiliyor. Bazı kişiler iş kelimesini tercih ederken, başka kişiler hizmet kelimesini kullanabiliyor. Çalışma ve emek kelimeleri de iş sözcüğüyle aynı anlamda bilinen sözcüklerdir. Sonuç itibariyle bakıldığında, aynı anlamda kullanılan sözcüklerdir. Kişiler aynı anlamda olduğundan istediği sözcüğü seçerek iş anlamında kullanabilir.
Sorumluluk - Mesuliyet / Ma'suliyat
Mesuliyet
Dilimize Arapçadan geçmiş olan mesuliyet sözcüğü 18. yüzyıldan beri kullanılmaktadır. Gerektiğinde davranışlarının ve sarf ettiği sözlerinin hesabını verebilen kişilere sorumlu ya da mesul denir. Mesuliyet duygusu gelişmiş olan kişilerin ortak özelliği üstlendiği görevleri yerine getirmesi ve verdiği sözleri tutmasıdır.
Mutlu - Mesut / Baxtli
Berhudar, bahtiyar, mesut, ongun, sevinçli, hoşbaht bunlardan bazılarıdır. Mutlu kelimesine anlamdaş olarak kullanılan kelimelere verilebilecek örneklerden bazıları şu şekilde olmalıdır
Ünlü - Meşhur / Mashhur
ünlü kelimesinin en çok kullanılan eş anlamlı kelimesi ''meşhur'' olmaktadır.
Var - Mevcut / Mavjud
MEVCUT
Mevcut kelimesi var, mevcudiyet ise varlık manasına gelir. Bu kelime varlık anlamına gelen ''vücud'' sözcüğünden türetilmişti.
HEST
Farsça kökenli hest kelimesi, var ve mevcut ile eş anlamlıdır.
KAİM
Kaim kelimesi hem gerçekleşen hem de mevcut olan anlamına gelir.
Meydan - alan / Maydon
Gündelik hayatta meydan kelimesi kişilerce kullanılabiliyor. Meydan kelimesiyle birlikte kişiler alan kelimesini de kullanabiliyor. Alan ve meydan kelimesi bakıldığında aynı anlama sahiptir. Aynı anlama sahip olan meydan ve alan sözcükleri, eş anlamlı sözcükler olarak kabul edilir. Ortalık kelimesi de çok kullanılabiliyor. Ortalık kelimesi de meydan kelimesiyle aynı anlamı taşıyan sözcüklerdir.
Ulus - Millet / Millat
Genellikle aynı topraklar üzerinde yaşayan, aralarında dil, duygu, ülkü birliği bulunan insan topluluğu.
Ahali, halk, topluluk.
Konuk - Misafir / Mehmon
Konuk kelimesi Türk Dil Kurumu üzerinden eş anlamlı ifadesi ile ‘misafir’ şeklinde yer almaktadır. Kısa süreliğine ev ya da işyerleri ile beraber farklı noktalara gelmiş kişilere konuk veya misafir denmektedir. Verilen anlam ile beraber yazılış ve okunuşu farklı olsa bile anlamları ile kullanabilirsiniz.

Örnek - Misal / Misol

-Benzer
- Denk
- Emsal
- Göstermelik
- Misal
- Model
- Mostra
- Nazir
- Numune
Görüldüğü üzere Türkçede örnek kelimesinin bilinen ya da bilinmeyen birçok farklı eş anlamlı sözcüğü bulunur. Özellikle yukarıda verilen kelimeler arasından bazıları oldukça yaygın şekilde değerlendirilmektedir. Bunlar arasında numune ya da denk ile beraber misal gibi sözcükler daha çok kullanılmaktadır.
Yardımcı - Muavin / Yordamchi
Yardımcı sözcüğüne ait eş anlamlı kelimeler asistan, muavin ve yaver sözcükleridir. Bu kelimeler birbiri yerine kullanılabilir.

Kolay - basit / Oson - oddiy

Kolay kelimesinin birden fazla eş anlamlısı vardır. Bu kelimeler kolay kelimesi yerine rahatlıkla kullanılabilir. Kolay kelimesinin eş anlamlıları basit, hafif, emeksiz, asan, zahmetsiz kelimeleri olarak öne çıkıyor.

Laf - söz / so'z

Laf kelimesi birden fazla eş anlamlı karşılığı bulunan sözcüklerden biridir. Anlamını ve amacına uygun şekilde cümle içerisinde bu sözcükler değerlendirilebilir.
- Kelam
- Lakırtı
- Söz
Bu şekilde Yukarıdaki eş anlamlı kelimeleri ile beraber laf sözcüğünü değişik biçimlerde değerlendirmek mümkün. Üç kelime de aynı şekilde laf sözcüğünü etkin biçimde ve aynı anlam üzerinden karşılamaktadır. Tabii nerede kullanılacağına bağlı olarak değişik cümleler içerisinde bu üç Sözcüğü de değerlendirmek mümkündür. Ancak bu anlam üzerinden ana kelime olarak Türkçede laf sözcüğü daha fazla değerlendirilir.

Önder - Lider / Rahbar

Önder kelimesinin eş anlamlı kelimeleri başçı, imam, lider, öncü, rehber, şef, yol başçı kelimeleridir.
Önder Türk Dil Kurumu anlamı '' Gücü, ünü ve toplumsal yeri dolayısıyla, belli zaman ve durumlarda, ilişki içinde bulunduğu küme veya toplumun tutum ve davranışlarını değiştirdiği yönetme yeteneği gösteren kimse'' şeklindedir.
Dil - Lisan / Til
İnsanların düşüncelerini, duygularını bildirmek işaretçiler ya da kelimeler aracılığı ile yapılan
anlaşmadır.
- Öteki kişilerle iletişimi sağlayan ortam.
- Dil bilgisi terimi olarak ise belli bir insan topluluğuna özgü sesli göstergeler dizgesi olarak tanımlanabilir.Dil kelimesinin eş anlamlısı lisandır.
Gerekli - Lüzumlu / Zarur
Gereksiz - Lüzumsuz / Keraksiz
Geveze - Lafazan / Og'zaki
Serüven - Macera / Sarguzasht