Bevosita prukash tizimi, yonilgini 15% tejashga, yonib bo‘lgan

33858,6
42802
2048,5
85766
45937,6
26679
111699
45406
51000
213527
43752
2
Aralashmaning
(me’yoriy tarkibda)
yonish issiqligi
kkal/m3
kDJ/m3
723
3027
770
3224
823
3534
855
3580
850
3560
3
Yonilg‘ini to‘la yonishi
uchun 
kerakli 
havo
miqdori
m3/m3
m3/kg
2,38
27,7
9,52
14,2
23,01
12,81
31,09
12,64
12,35
4
Oktan soni (motor usuli
bo‘yicha).
45-90
107-120
105
99,6
100
5
Qaynash harorati, °C
-253
-161,6
-42,2
0,5
+99,2
Hozirgi kunda, asosan, karbyuratorli avtomobil dvigatellarini 
gaz bilan ishlashga o‘tkazilmoqda. Shu sababli gaz yonilg‘ilariga 
qo‘yiladigan texnik talablar benzinlarga qo‘yiladigan talablar bilan 
deyarli bir xil boiadi.
9.2. Gazsimon yonilg‘ilarning fizik va kimyoviy
xossalari
Dvigatellarda yonilgi sifatida ishlatiladigan gazlar tarkibi, 
asosan, ulardagi uglevodorod qismi bilan baholanadi. Dvigatellarda 
ishlatiladigan gazlar: tabiiy gaz, neft bilan chiqadigan (yoidosh) 
gaz, neftni qayta ishlaydigan zavodlardagi gaz va boshqa gazlar 
hisoblanadi.
Tabiiy gazning asosiy tarkibiy qismini (92...99%) metan СЩ 
tashkil etadi, qolgan qismini uglerod ikki oksidi, yonuvchi vodorod,
271

---

azot, is gazi, suv bug‘lari, oltingugurtli vodorod, ammiak va 
boshqalar tashkil qiladi.
Sun’iy gazlar qattiq va suyuq yonilg‘ilami qayta ishlash 
jarayonida olinadi, jumladan, sanoat gazi (domna, koks, yorituvchi), 
generator gazi (qattiq yonilg4 ilami gazga aylantirishda) va 
boshqalar. Insonlar uchun ulaming tarkibi va xossalari, shu 
jumladan, yonish issiqligi keng ko‘lamda o‘zgaradi. Odatda, ular 
turli holdagi yonuvchi va inert gazlaming aralashmasidan iborat. 
Ulaming tarkibiga yonuvchi gazlar: metan, propan, butan, CnHm 
formulali boshqa uglevodorodlar, vodorod, is gazi va, shuningdek, 
inert gazlar va ifloslantiruvchi moddalar (karbonat angidrid, azot, 
namlik, smola xolidagi moddalar, mexanik zarrachalar, oltingugurtli 
birikmalar va boshqalar) kiradi.