Beshinchi dars

VI. Matnning sintaktik tahlili

1. 
   So‘z birikmasi grammatikaning qaysi bo‘limida o‘rganiladi? Nima uchun?
   
2. 
   So‘z birikmasi gapdan nimasi bilan farq qiladi.
   
3. 
   So‘z birikmasi turlarini ayting.
   
4. 
   Ertakdan ot so‘z birikmalarini toping va ularning tagguruhlarini ko‘rsating.
   
5. 
   Fe’l so‘z birikmasi haqida ma’lumot bering.
   
6. 
   So‘z birikmasi, gap bo‘lagi va sintagmani farqlaysizmi? Quyidagi gapdan so‘z birikmasi, gap bo‘lagi va sintagmalarni toping:
   

Podshoh hamma kuyovidan ham Kenja botirni ko‘proq yaxshi ko‘rardi. Kunlardan bir kun podshoh bir salqin joyda uxlab yotgan edi, yonidagi ariqdan ilon chiqib, podshohga zahar solmoqchi bo‘lib turganda, to‘satdan kelib qolgan Kenja botir uni ko‘rib, belidan qilichini sug‘urib, chopib, ikki bo‘lib tashladi.
VII. Matnning stilistik tahlili.

1. 
   Stilistika nimani o‘rganadi? Stilistkaning boshqa turdosh fanlar bilan aloqasi haqida nimalarni bilasiz?
   
2. 
   Stilistik vositalar tasnifini daftaringizga yozing.
   
3. 
   Ertak matnidan metafora va metonimiyaga misollar keltiring, misollar asosida bu ikki stilistik vositaning umumiy hamda xususiy jihatlarini ko‘rsatib bering.
   
4. 
   “Yaxshi tarbiya orqasidan yigitlar baxt qushini qo‘lga kiritdilar” gapini stilistik tahlil qiling.
   
5. 
   Matndan ibora (frazeologik birlik)larni toping va daftaringizga yozib oling.
   
6. 
   Ushbu matn ertak janri uslubiga yozilgan. Unda ish uslubidan chekinilgan holatlar kuzatiladimi?
   

VIII. Matnning adabiy tahlili

1. 
   Epik deb qanday badiiy asarlarni tushunasiz. Ertak epik turga kiradimi? Fikringizni isbotlang.
   
2. 
   Ertakda sujet voqealarining asosini nima tashkil qiladi. (Uydirma)
   
3. 
   Nimaga asoslanib, ertaklar shartli ravishda hayvonlar haqidagi, ertaklarga, sehrli ertaklarga, maishiy ertaklarga va hajviy ertaklarga bo‘linadi? (obrazlar talqini, g‘oyaviy mazmuni, konflekt, sujet va kompozitsiya, tili va uslubiga ko‘ra).
   
4. 
   Ertaklarning asosiy vazifasi nima?
   
5. 
   “Uch og‘a-ini botirlar” ertagida hikoya ham keltirilgan. Bu nima? Ertak ichidagi qoplama hikoyami yoki hikoya janri o‘z xususiyatini yo‘qotganmi?
   

Eslatma: 1. Oxirgi darsda talabalar “Uch og‘a-ini botirlar” ertagi asosida insho yozadi.


Mustaqil ta’lim: O‘zbek xalq ertaklaridan 100 ta ertakni o‘qib o‘rganish


Nazariy ma’lumot: Ertak haqida, ertak-doston haqida