Berdaq atinda


Feyildiń máhál kategoriyası



Download 2,16 Mb.
bet85/149
Sana06.04.2022
Hajmi2,16 Mb.
#531460
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   149
Bog'liq
QORAQALPA

Feyildiń máhál kategoriyası
Feyil arqalı ańlatılatuǵın is-háreket yamasa halat belgili bir waqıtta hám belgili bir keńislikte iske asırıladı. Sonlıqtan da máhál kategoriyası – uluwma feyil ushın tán kategoriya. Máhál túsinigin anıqlawda sóylew waqtı sheshiwshi xızmetti atqaradı, sebebi feyildiń máhál katgoriyası feyil tárepinen ańlatılǵan is-hárekettiń sóylew waqtına qatnasın bildiredi. Sóylew waqtına qaray feyiller ótken, házirgi hám keler máhál bolıp úshke bólinedi.
Ótken máhál. Ótken máhál formasındaǵı feyiller is-hárekettiń sóylew waqtına shekem bolıp ótkenligin yamasa ótpegenligin hár túrli belgiler menen sıpatlap kórsetedi. Ótken máhál feyilleri sintetikalıq (anıq ótken máhál, nátiyjeli ótken máhál, anıq emes burınǵı ótken máhál) hám analitikalıq (burınǵı ótken máhál, jaqın ótken máhál, tamamlanbaǵan ótken máhál, tákirarlanıwshı ótken máhál, niyetli ótken máhál, dawamlı ótken máhál) formalarında qollanıladı. Mısalı, Jaydıń ishine taza kórpesheler tóselgen. Oylasıq usınıń menen pitti.
Házirgi máhál. Házirgi máhál feyilleri sóylew waqtında bolıp atırǵan is-háreketti bildiredi. Házirgi máhál feyilleri analitikalıq (anıq házirgi máhál) hám sintetikalıq (dawamlı házirgi máhál, házirgi keler máhál) formalarında qollanıladı. Mısalı, Shıǵıs tárepten samal esip tur. Adamlar xabar esitpekte.
Keler máhál. Keler máhál feyilleri is-hárekettiń sóylew waqtınan keyin orınlanatuǵının bildiredi. Keler máhál formaları tómendegidey túrlerge bólinedı anıq keler máhál, boljawlı keler máhál, niyetli keler máhál. Mısalı, kógeredi, bararman, barmaqshıman, kelejaq hám t.b.


Tapsırma. Bet-san qosımtaları menen túrlengen feyillerdi tawıp, olardıń betlik qosımtaların neshenshi bette ekenin anıqlań.

1. Bizler ekewmiz jol boyı sóylesip kelip, qasqa sıyırımızdı sharbaqqa kirgizemiz. 2. Kishkene ala buzaw móńirep anasınıń aldına juwıradı. 3. Al, men ol emip qoymasın dep aldınan shıǵaman. 4. -Qaraǵım, Batıray, men sıyırdı qoraǵa qamay qoyayın, buzaw tura tursın, -deydi kempir apam sıyırdı qora betke qaray aydap. 5. Adamdı shimirkendiretuǵın ızǵar suwıq samal esip tur. 6. Sol túni kempir apam ekewmiz kópke shekem uyıqlamay otırdıq. 7. Meniń de jańa qalǵıy baslaǵanım edi, sırttan ǵawırlasqan dawıs esitildi. 8. Ólsem de tiri qalarman, bir kúnińe jararman. 9. Men mektepke azanda baratuǵın edim. 10. Men sabaq tayarlawǵa otırsam, kesent bermeyin degendey, hesh ún shıǵarmay otıradı (S.K.).





Download 2,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish