Berdaq atinda



Download 2,16 Mb.
bet82/149
Sana06.04.2022
Hajmi2,16 Mb.
#531460
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   149
Bog'liq
QORAQALPA

Sheriklik dáreje. Eń keminde eki yamasa bir neshe islewshiniń qatnası menen birgelesip, sheriklesip islengen háreketti bildiredi. Sheriklik dáreje forması túbir hám dórendi túbir feyillerge -ıs//-is, -s qosımtalarınıń jalǵanıwı arqalı jasaladı: qaǵıs, qazıs, oylas, kóteris, toparlas, sálemles hám t.b. Mısalı: Palwanlar gúresti. Adamlar oylastı.
Ózgelik dáreje. İs-hárekettiń grammatikalıq subekt arqalı emes, basqa bir ózge subekt arqalı islengenligin bildiredı aldırdı, kiyindirdi, oqıttı, sóyletti, órgizdi, tergizdi, qutqardı hám t.b. Ózgelik dáreje formasınıń jasalıwına tómendegi qosımtalar qatnasadı:
-dır//-dir, -tır//-tir. Kón-dir, kiyin-dir, són-dir hám t.b.
-ıt//-it, -t. :rk-it, qorq-ıt, súyre-t, oqı-t hám t.b.
-qız//-kiz, -qız//-giz. Al-ǵız, je-giz hám t.b.
Belgisiz dáreje. Belgisiz dáreje feyilleri is-hárekettiń belgisiz islewshi tárepinen islengenin bildiredi. Bul dáreje -ıl//il, -l affiksi arqalı jasaladı: otın shabıldı. Salı orıldı.
Feyildiń meyil kategoriyası. İs-hárekettiń obektivlik haqıyqatlıqqa bolǵan mánilik qatnasların bildiredi. Sóylewshiniń haqıyqatlıqqa bolǵan qatnası is-háreket arqalı bildirilip, sol is-háreket buyrıq, tilek, shárt hám anıq xabarlaw mánilerinde keledi. Házirgi qaraqalpaq tilinde feyildiń meyilleri t túrge búlinedi.
Buyrıq meyil. Sóylewshi tárepinen basqa birewge qaratılǵan buyırıw, hámir etiw, talap etiw, shaqırıq hám t.b. mánilerdegi is-háreketti bildiredi. Sóylewshiniń buyrıǵı tıńlawshıǵa, tıńlawshı arqalı basqa birewge ótedi. Haqıyqıy buyrıq meyil formaları I: hám II: bet arqalı bildiriledı oqı, jaz, jazdır, úyret, oqıń, oqısın hám t.b. Buyrıq meyildiń betleniwi tómendegishe:

Birlik

Kóplik

I bet oqı, isle

I bet oqıyıq, isleyik

II bet oqıń, isleń

II bet oqıń, isleń, oqıńız, isleńiz,
oqıńlar, isleńler, oqıńızlar, isleńizler

III bet oqısın, islesin

III bet oqısın, islesin

Házirgi qaraqalpaq tilinde feyildiń buyrıq meyiliniń morfologiyalıq formaları tómendegishe:


Download 2,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish